YÖK'ün hazırladığı norm kadro yönetmeliği Resmi Gazetede yayımlandı. İşte detaylar

Bildiğiniz üzere, 13 Eylül 2018 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 17 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde yapılan düzenlemede; "Öğretim elemanı kadrolarına, devlet yükseköğretim kurumları bünyesindeki birimler, önlisans, lisans ve lisansüstü programların sayısı, niteliği ve öğrenci sayıları ile yükseköğretim kurumunun eğitim-öğretim dışında yürüttüğü hizmetler dikkate alınarak Yükseköğretim Kurulunca çıkarılan norm kadro yönetmeliğine göre ilgili devlet yükseköğretim kurumunca atama yapılır." hükmü getirilmiştir.

Verilen bu yetki çerçevesinde, Yükseköğretim Kurulu tarafından hazırlanan "Devlet Yükseköğretim Kurumlarında Öğretim Elemanı Norm Kadrolarının Belirlenmesine ve Kullanılmasına İlişkin Yönetmelik" 02 Kasım 2018 tarihli ve 30583 sayılı Resmi Gazete'de yayımlandı.

Yeni yönetmelik kapsamında getirilen düzenlemeleri kısaca açıklamaya çalışırsak;

1- Norm kadro yönetmeliğinde, yükseköğretim kurumlarında bir programda eğitim ve öğretime başlamak için Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenen asgari öğretim elemanı sayısı "ASGARİ KADRO SAYISI" olarak tanımlanmış. Halihazırda uygulamada tıp, hukuk, ilahiyat gibi alanlar hariç olmak üzere genellikle lisans düzeyinde bir bölümün eğitim-öğretime başlayabilmesi için asgari 3 (üç) öğretim üyesi şartı aranmaktadır. Ön lisans programlarında ise bu sayı 1 (bir) kişi yüksek lisans mezunu olmak üzere asgari 3 (üç) öğretim görevlisi olarak belirlenmiştir.

2- Yükseköğretim kurumları norm kadro planlamalarını ön lisans ve lisans düzeyinde öğrenci alan birimler ile servis dersi veren birimler (matematik, fizik vb.) ve bünyesinde anabilim dalı / anasanat dalı veren birimlere göre yapacaklardır.

3- Yükseköğretim kurumlarının norm kadro sayısı bir bölüm için belirlenen asgari kadro sayısının yani eğitim-öğretime başlayabilmesi için Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenen "ASGARİ KADRO SAYISININ İKİ KATINA KADAR" olacaktır.

Bunu bir örnekle izah edecek olursak; B bölümünü eğitim-öğretime açmak için Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenen asgari kadro sayısı 5 (beş) olarak belirlenmişse, bunun en fazla iki katı kadar norm kadro planlaması üniversite tarafından yapılabilecektir. Yani bu bölümün norm kadro sayısı 10'dur.

Bölgesel Kalkınma Odaklı Misyon Farklılaştırması ve İhtisaslaşma kapsamında seçilen üniversiteler "ihtisas alanlarıyla ilgili birimleri" için norm kadro planlamalarını asgari kadro sayısının üç katına kadar yapabilecektir. Örneğin, Düzce Üniversitesi "SAĞLIK VE ÇEVRE" alanında Bölgesel Kalkınma Odaklı Misyon Farklılaştırılması ve İhtisaslaşma kapsamında pilot üniversite seçildiğinden, ihtisas alanı ile ilgili norm kadro planlamasını asgari kadro sayısının üç katı olarak yapacaktır.

Öte yandan, yakın tarihte "Araştırma Üniversitesi" olarak seçilen 10 üniversitede norm kadro planlaması asgari kadro sayısının dört katına kadar yapılabilecektir. Bu üniversiteler; Ankara Üniversitesi, Boğaziçi Üniversitesi, Erciyes Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Gebze Teknik Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İzmir Yüksek Teknoloji Üniversitesi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi.

4- Yükseköğretim kurumları tarafından yapılacak norm kadro planlamasından sonra kadro sayısının yetersiz olması halinde, üniversiteler anabilim/anasanat dalı ve/veya bölüm kurulunun uygun görüşü, ilgili birim ve üniversite yönetim kurulunun gerekçeli kararı ile bu talep Yükseköğretim Kuruluna iletilecektir. Yükseköğretim kurulu, öğretim üyesi başına düşen öğrenci sayısı, ileri düzey araştırma ve geliştirme faaliyetleri, doktora programlarından mezun sayısı, üniversitenin eğitim ve öğretim dışında yürüttüğü hizmetleri dikkate alarak norm dışı kadro talebini karara bağlayacaktır.

İlave kadro ihtiyaçlarında; üniversitelerde anabilim dalı/bölüm kurulunu işlevsel hale getirmek ve kadro taleplerinin yalnızca üst yönetimce belirlenmeden tabandan tavana iletilmesine hassasiyet gösterilmesi bu yönetmelikte yapılan önemli bir düzenleme olmuştur.

5- Norm kadro sayısının üniversitelerce dağıtımında; fakülte veya bölüm lisans programı için anabilim/anasanat dalı çeşitliliği göz önünde bulundurularak fakülte veya bölümü oluşturan anabilim/anasanat dallarının her birine bir öğretim üyesi düşecek şekilde planlanması hedeflenmiştir.

6- Anabilim/anasanat dalına öğrenci alan önlisans ve lisans programları ile bünyesinde lisans eğitimi olmamakla birlikte servis dersi veren birimler için öğretim elemanı asgari kadro sayısı, anabilim/anasanat dalı kurulunun ve bölüm başkanlığının uygun görüşü aranmak şartıyla ilgili fakülte ve üniversite yönetim kurulu kararıyla iki katına kadar artırılabilecektir.

7- Uzun süredir Yükseköğretim Kurulu tarafından fakültelerde öğretim görevlisi kadrosuna "bazı alanlar" hariç izin verilmiyordu. Buna dair yasal düzenlemede norm kadro yönetmeliğinde yapıldı. Bu kapsamda, öğretim üyesi temininde güçlük çekilen özellikli alanlar ile sağlık programlarındaki klinik ve laboratuvar uygulamaları veya mühendislik laboratuvar uygulamalarında ihtiyaç duyulanlar hariç olmak üzere, fakültelerde öğretim görevlisi kadro planlaması yapılamayacak.

Sadece öğretim üyesi temininde güçlük çekilen alanlar ile sağlık programları ile mühendislik laboratuvar uygulamalarında istihdam edilmek üzere yapılacak kadro talepleri, anabilim/anasanat dalı ve bölüm kurulunun uygun görüşü, ilgili birim ve üniversite yönetim kurulunun gerekçeli kararı çerçevesinde Yükseköğretim Kurulu tarafından karara bağlanacaktır.

8- Geçtiğimiz iki yılda "Öncelikli Alanlarda Araştırma Görevlisi İstihdamı" olarak adlandırdığımız öğretim elemanı alımlarına dair düzenlemede de norm kadro uygulamasında yer aldı.

Buna göre, Cumhurbaşkanı kararıyla öğretim üyesi dışındaki öğretim elemanı kadroları için belirlenen ilave atama izinlerinin en fazla yüzde yirmisi, Yükseköğretim Kurulu tarafından ülkenin kalkınmasında ve bilim hayatının gelişmesinde öncelikli görülen alanlarda lisansüstü eğitim amacıyla kullandırılmak üzere yükseköğretim kurumlarının araştırma görevlisi kadrolarına tahsis edilecektir. Örneğin, 2019 yılı Cumhurbaşkanı tarafından atama izninin 4000 olarak belirlenmesi halinde bunun en fazla 800 adedi bu alımlar çerçevesinde üniversitelere Yükseköğretim Kurulu tarafından dağıtılabilecektir.

9- Öncelikli alımlar dışında üniversitelerce istihdam edilecek araştırma görevlisi kadrolarının kullanımı tamamıyla üniversitelere bırakıldı.

Buna göre, öğrenci sayısı, araştırma, proje geliştirme gibi faaliyetler dikkate alınarak ilgili akademik kurulların uygun görüşü üzerine araştırma görevlisi kadrolarının dağılımına ilişkin karar üniversite senatosu tarafından belirlenecek ve kadroların kullanımı ilgili yönetim kurulunun kararıyla rektör tarafından gerçekleştirilecektir.

Bunu bir örnekle açıklayacak olursak; Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen öğretim üyesi dışındaki öğretim elemanı kadroları için atama izinlerinden öncelikli alanlar hariç A üniversitesine 45 kontenjan verilmesi halinde; ilgili üniversite "öğrenci sayısı, araştırma, proje geliştirme gibi" ölçütleri esas alarak üniversiteye bağlı birimlerin de görüşleri çerçevesinde senato tarafından kendi içerisinde bu dağıtımı yapacaktır.

Yine burada da kararın ilgili üniversite kurullarının görüşlerine göre dağıtılması akademik özerklik açısından yönetmelikte yapılan önemli düzenlemelerdir.

10- Üniversiteler belirlenen esaslar dahilinde fakülte düzeyinde eğitim veriliyorsa fakülte düzeyinde (tıp, hukuk, ilahiyat vb.) bölüm düzeyinde eğitim veriliyorsa bölüm düzeyinde, anabilim dalı bazında eğitim veriliyorsa anabilim dalı bazında "ASGARİ KADRO SAYISI" esas alınarak norm kadro planlamalarını Senato kararıyla birlikte her yıl Aralık ayı içinde Yükseköğretim Kuruluna göndereceklerdir. Ayrıca, üniversiteler planlamalarını web sayfalarında da ilan edeceklerdir.

Bu kapsamda yapılacak çalışmalar, üniversitenin hangi alanda kadro ihtiyacının olduğunu, hangi alanlarda artık öğretim elemanı alamayacağını da kamuoyuyla paylaşmasını da beraberinde getirmiştir.

11- Norm kadro yönetmeliğinde atamaların Yükseköğretim Kurulu tarafından onaylanan akademik yükseltme ve atanma ölçütleri çerçevesinde yapılmasına da dikkat çekildi. Birçok üniversite öğretim üyesi kadrolarına atamalarda kendi atama ölçütlerini belirlemiş olmasına rağmen, halen herhangi bir atama ölçütü olmayan üniversitelerde bulunmaktaydı. Bu düzenleme, artık her üniversitenin akademik yükseltme ve atanma ölçütü olması zorunluluğunu da getirmiş oldu.

12- Asgari kadroların kullanımı, ilgili yönetim kurulu kararıyla rektör tarafından gerçekleştirilmesine yönelik düzenleme yapıldı. Ayrıca asgari kadrolarda boşalma olması halinde asgari kadro sayısını temin için uygun kadroya ilk ilanda yer verilecek.

Buna göre, ilgili bölüm için Yükseköğretim Kurulu tarafından asgari kadro sayısı 3 (üç) olarak belirlenmişse, eğer bu bölümde henüz bu sayıda öğretim elemanı olmaması halinde Rektör ilgili birimin yönetim kurulunun görüşünü alarak ilana çıkacaktır. Ayrıca, asgari kadrolarda herhangi bir sebeple (emeklilik, istifa, naklen atanma vb) boşalma olması halinde üniversite tarafından verilecek ilk ilanda uygun kadro yer alacak.

Diğer taraftan, asgari kadro sayısının üstünde ilan edilecek kadroların kullanımında, ilgili anabilim dalı ve bölüm başkanlığının talebi ile ilgili meslek yüksekokulu, konservatuvar, yüksekokul, fakülte ve enstitü yönetim kurulunun uygun görüşü de şart koşuldu.

13- Bir diğer önemli düzenlemede; öğretim elemanı asgari kadro sayısını aşan bütün atamalarda asgari kadrolar da dahil olmak üzere kadroların en fazla 2/3'ü aynı unvan için kullanılabilmesi oldu. Bu hesaplamada çıkan sayı küsuratlı ise aşağıya doğru yuvarlama yapılacak. Meslek yüksekokullarında ise bu şart aranmayacak.

Örneğin, bir bölüm için belirlenen asgari kadro sayısı 6 (altı) ise bunun en fazla 4 (dört) adedi aynı unvan için kullanılabilecek. Burada da, bir bölümün asgari kadro sayısının dağıtımında unvan dengesi gözetilmesi amaçlanmıştır.

14- Yasal düzenlemeler, mahkeme kararları, ayrılan öğretim üyelerinin kurumlarına dönüşü, sözleşmeli statüde çalıştırılacak öğretim üyeleri, YLSY Burs programı yurtdışında lisansüstü eğitim görüp dönenlerin öğretim görevlisi kadrosuna atamaları, Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliği, Eczacılıkta Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliği ve Veteriner Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliği hükümlerine göre uzmanlık eğitimi almaya hak kazananların araştırma görevlisi kadrolarına atanmaları, devlet hizmeti yükümlülüğü kurası sonuçlarına göre öğretim görevlisi kadrolarına yapılacak atamalar, görev süresi uzatımı mahiyetindeki atanmalar ve yabancı uyruklu öğretim elemanlarının sözleşmeli statüsünde çalıştırılmak üzere atanmaları Norm Kadro Yönetmeliği kapsamı dışında tutulmuştur.

15- Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte norm kadro fazlası olan öğretim elemanları bulundukları kadrolarda görev yapmaya devam edecekler.

16- Mülga olan 78 sayılı Kanun Hükmünde çerçevesinde Üniversitelerde anabilim dallarına tahsis edilmek zorunda olan tüm boş ve saklı öğretim elemanı kadroları norm kadro yönetmeliği hükmü çerçevesinde Rektörlük bünyesine doğrudan alınmış oldu.

Yönetmelikteki belki de en önemli düzenlemelerinden biriside tüm boş kadroların rektörlüğe alınmış olması. Çünkü, üniversiteler şu an mevcut bulunan öğretim üyesi kadrolarını kendileri ilan edebilmekteydi. Ancak, kadroların rektörlüğe çekilmesi sebebiyle "NORM KADRO" çalışmaları yapılmadan üniversitelerin ilana çıkmaları mümkün gözükmüyor.

Bu doğrultuda, mezkur yönetmeliğin 4 üncü maddesinin 8 inci fıkrasında yer alan hüküm çerçevesinde, üniversiteler tarafından Kasım ayı içerisinde norm kadro çalışmaları yapılarak Yükseköğretim Kuruluna Aralık ayında bildirilecektir.

Bu çalışmalardan sonra, yükseköğretim kurulu tarafından aktarılacak kadrolara üniversiteler norm kadro sayılarına uygun olarak ilana çıkabileceklerdir.

Son olarak, norm kadro sayılarının üniversitelerde belirlenebilmesi için öncelikle Yükseköğretim Kurulu tarafından bir programda eğitim ve öğretime başlamak için belirlenen asgari öğretim elemanı sayısının, fakülte bazlı eğitim verenler için fakülte bazlı olarak, bölüm bazlı eğitim verenler için bölüm bazlı, anabilim dalı bazında eğitim verenler için de anabilim dalı bazında tespit edilerek kurumlarla paylaşılması gerekmektedir.

Biraz karmaşıkta olsa anlatmaya gayret ettiğimiz yeni norm kadro sisteminin üniversitelere ve akademik camiaya hayırlı olmasını dileriz.

Yavuz Selim KAPLAN

Öğretim Elemanı Norm Kadrolarının Belirlenmesine ve Kullanılmasına İlişkin Yönetmelik