Et Balık, Yüksek Denetleme Kurulu'nu isyan ettirdi

1953'te Et ve Balık Kurumu adıyla kurulan ve 1993'te adı Et Balık Ürünleri A.Ş. olarak değiştirilen EBÜ, özelleştirme sürecinde 582.2 milyon doları (Yaklaşık 800 milyon YTL) yuttu. Kapasitesinin yüzde 9'unu kullanabilen ve zararı sürekli artan şirket, Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu'nu da (YDK) isyan ettirdi. YDK'nın 17 Mart 2005 tarihli Özelleştirme İdaresi Başkanlığı raporunda, katma değer yaratmayan Et Balık'ı 'sosyal saiklerle' ayakta tutmak için harcanan kamu kaynaklarına dikkat çekildi.

Şirketin 10 yılı aşkın bir süredir özelleştirme kapsamında bulunması, özelleştirmeye yönelik alınan kararların, sonra yine aynı karar mercileri tarafından iptal edilmesi ve gerekli teknolojik yatırımları yapamaması nedeniyle şirketin piyasada rekabet şansını yitirdiği ifade edildi. Şirketin yükünün ortadan kaldırılması için alınan kapatma ve tasfiye kararlarının da 'sosyal' mülahazalarla iptal edildiği belirtilen raporda, yaşanan kararsızlıklar tek tek örnekleriyle anlatıldı.

'Katma değer yaratmıyor ama..'

AKP hükümetinin iptal kararları, 'tüzelkişiliğinin devamından kaynaklanan giderlerden tasarruf edilmesi' amacıyla EBÜ A.Ş.'nin kapatılmasına ilişkin 2002'de alınan kapatma kararının, 3 Ocak 2003'te iptaliyle başladı. Özelleştirme Yüksek Kurulu'nun (ÖYK) 13 Ağustos 2003'te aldığı Bingöl Et Kombinası'nı kapatma kararı ise, iki ay sonra, 20 Ekim 2003'te alınan ikinci kararla, iptal edildi. Söz konusu iptal kararının gerekçesinde, "1 Mayıs 2003'te Bingöl'de yaşanan deprem nedeniyle hayvan üreticilerinin darboğaza sürüklenme durumuyla karşı karşıya kaldığı, bu nedenle kombinanın, her ne kadar işletmecilik mantalitesi ile ekonomik olarak katma değer yaratamıyor olsa da bölge ekonomisini canlı tuttuğu' gerekçesiyle kapatma kararının iptal edildiği dile getirildi.

Pazar payı yüzde 1'e indi

Raporda, denetim dönemi olan 2003 yılı itibarıyla kombinalar bazında maksimum kapasite kullanım oranının yüzde 9 olduğu, sektördeki pazar payının yüzde 1 düzeyine indiği belirtildi. Şirketin mevcut teknolojisi ve istihdam yapısıyla piyasada rekabet gücü kalmamasına karşın, bazı kombinaların, alınan tasfiye-kapatma kararları iptal edilerek ekonomik katma değer yaratmamakla birlikte sosyal nedenlerle ayakta tutulmasının 4046 sayılı özelleştirme Kanunu'nun amaç ve ilkeleriyle bağdaşmadığı vurgulandı.

Bu durumun, Özelleştirme Fonu'nun kaynaklarının da verimsiz kullanılmasına yol açtığına dikkat çekilen YDK raporunda, şirketin özelleştirme kapsamına alındığı tarihten itibaren aktarılan kaynağın 582 milyon 175 bin 432 dolar olduğu ifade edildi. Raporda, ortaya çıkan zarar dikkate alınarak özelleştirme çalışmalarının bir an önce sonuçlandırılması önerisinde bulunuldu.

Kombinalar zarar üretmeyi sürdürüyor

EBÜ'nün elindeki kombinaların üretim, personel ve teknolojik durumu, 2004 Ekim ayı itibarıyla şöyle:

Adana: Personeli 74; zararı 2002'de 1.1 milyon YTL (1.1 trilyon lira), 2003'te 4.1 milyon YTL. Kuruluşu 1975, kapasitesi 22 bin ton. 2003'teki kapasite kullanımı 1715 ton (yüzde 8).

Bingöl (2003'te kapatma kararı iptal edildi): Personeli 78; zararı 2002'de 492 bin YTL (492 milyar lira), 2003'te 2 milyon 242 bin YTL. Kuruluşu 1987, kapasitesi 22 bin ton. 2003'teki kapasite kullanımı 1494 ton (yüzde 6).

Diyarbakır: Personeli 102; zararı 2002'de 1.1 milyon, 2003'te 7.1 milyon YTL. Kuruluşu 1973, kapasitesi 22 bin ton. 2003'te kapasite kullanımı bin 987 ton (yüzde 9).

Erzurum: Personeli 118; zararı 2002'de 1.3, 2003'te 5.7 milyon YTL. Kuruluşu 1953, kapasitesi 25 bin ton. 2003'teki kapasite kullanımı 1957 ton (yüzde 8).

Kayseri (Kayseri Belediyesi'ne devredilmeyi bekliyor): Personeli 67; zararı 2002'de 961 bin YTL, 2003'te 1.6 milyon YTL. Kuruluşu 1971, kapasitesi 22 bin ton. 2003'teki kapasite kullanımı 1170 ton (yüzde 5).

Konya (Meram Belediyesi'ne devredilmeyi bekliyor): Personeli 73; zararı 2002'de 495 bin YTL, 2003'te 2.9 milyon YTL. Kuruluşu 1956, kapasitesi 25 bin ton. 2003'teki kapasite kullanımı 2 bin 13 ton (yüzde 8).

Sakarya (2003'te kapatma kararı iptal edildi): Personeli 92; zararı 2002'de 1.3 milyon, 2003'de 5.9 milyon YTL. Kuruluşu 1978, kapasitesi 23.5 bin ton. 2003'teki kapasite kullanımı 747 ton (yüzde 3).

Sincan (2004'te satış kararı iptal edildi): Personeli 237; zararı 2002'de 3.4 milyon, 2003'te 10.8 milyon YTL. Kuruluşu 1973, kapasitesi 9 bin ton. 2003'teki kapasite kullanımı 338 ton (yüzde 4).

Van: Personeli 88; zararı 2002'de 852 bin, 2003'te 3.6 milyon YTL. Kuruluşu 1980, kapasitesi 22 bin ton. 2003'teki kapasite kullanımı 1856 ton (yüzde 8).