Kulağı ezanda!

Akşam ezan vakti geldiğinde açıp sabah dinlenmeye çekiliyor. Elbette bunun bilimsel bir açıklaması var. Ancak böyle bir vakitte çiçeklenmek için yaratıldığını unutmak ne haddimize...

Siz, hiç ezan çiçeği gördünüz mü? On yıl öncesine kadar ben de görmemiştim. Edremit'te hemen her evin bahçesini ezan çiçeği süsler. Güneş battıktan biraz sonra açarlar. Sabahtan akşama kadar çiçekler tomurcuk haline gelirler. Güneş batınca tomurcuğun tepesindeki kilitte hareketlilik başlayınca ben ve torunlarım hemen o tomurcuğa yöneliriz. Üç saniye içinde açıldığını görür ve onu videoya kaydederken hemen ötekileri de hareketlenir ve bizim gözlerimiz çiçek bahçesinde hangisini takip edeceğini şaşırır. On dakikaya kalmaz bahçenin her tarafında güller arasında sapsarı renkli ezan çiçeği de renk cümbüşüne katılır." Yazar Mahmut Toptaş, akşam vaktinde açmaya başlayan ezan çiçeklerini böyle anlatıyor.

Cemal Safi'nin çiçekle aynı ismi taşıyan şiiri de insanı hayrete düşüren akşamsefalarını daha anlamlı kılıyor: "Sıradan sözlere eyleme meyil/Sen bana kulak ver sen bana eğil/Açelya begonya sardunya değil/Sen bana iş işten geçerken geldin/Ezan çiçekleri açarken geldin/Gün battı batacak hafif rahmet var/Gözüme görünen bir alamet var/Bu aşkta bir hikmet bir keramet var/Sen bana iş işten geçerken geldin/Son fırsat elimden kaçarken geldin/Ezan çiçekleri açarken geldin"...

Fonda akşam vaktini haber veren ezan sesi... Gözümüzün önünde sarı sarı yaprakları kıpırdanmaya başlayan ezan çiçekleri... Dillerde ise 'Nasıl bir mucize, nasıl bir hikmet, nasıl bir heyecan' sualleri... Yalova'da, Kırklareli'nde, Konya'da, aslında Anadolu'nun pek çok ilinde ezan çiçeğinin, akşam vaktine getirdiği sefa konuşuluyor bu aralar. Ellerde fotoğraf makineleri, video kameralar, sarı sarı, pembe pembe açmaya başlayan bu çiçekleri herkes biraz sessizlik, şaşkınlık, biraz da sevinçle izliyor. Yaz sonuna kadar herhangi bir yerde siz de karşılaşabilirsiniz onlarla. Biz, Yalova'nın Elmalık köyünde yaşayan Fatma Tunç'un bahçesinde karşılaştık. Ömürlük bir bahçe burası. Fatma Tunç'un hayattaki en büyük zevki, sabah namazından sonra çiçek bahçesiyle ilgilenmek. 'Günaydın kızlar' diye başlayan muhabbeti, akşam olunca ezan çiçekleriyle devam ediyor. Begonya, yasemin, cam güzeli, küpe çiçeğiyle, çeşit çeşit meyveleriyle dolu bahçesinden ayrılamıyor Fatma teyze. Eşi Halit Tunç onları sularken, kendisi yabani otları temizliyor.

Dini bütün çiçek(!)

Fatma teyzenin anlattığına göre ezan çiçeklerinin ömrü bir gün. Ertesi sabah, bir önceki gün açan çiçekler kapanıyor ve aynı çiçek bir daha açmıyor. Ancak bol bol tomurcuk verdikleri için çiçeklenmeleri yaz sonuna kadar bitmiyor. Her gün bıkmadan usanmadan aynı şeyi tekrar ediyorlar. Baharda yaprakların ortasından uzun bir sap çıkıyor. Sapın üzerinde de yaz boyu açacak olan tomurcuklar... Boyu ise 1,5 metreye kadar uzayabiliyor. Elbette tüm bunların bilimsel bir açıklaması var. Ancak bazı sözlüklerde, sosyal medyada ve internet sitelerinde çiçekle ilgili şöyle yorumlarla karşılaşıyorsunuz: 'Dini bütün çiçek.' 'Sevda çiçeğinin kendini dine vermesiyle açığa çıkan durumdur.' 'TSK deyince solanı da mevcutmuş.' 'Sordum sarı çiçeğe ilahisindeki bahsi geçen çiçektir.' Başka bir araştırmacı neden akşam vaktinde açtıklarını yorumladıktan sonra sözlerini şöyle bağlamış: "Günümüz Türkiye'sinde hâlâ çiçeğin Müslümanlığına methiyeler dizilmekte, videoları ibret amaçlı paylaşılmaktadır." Allah'ın akşamsefasının açması için emir verdiği vakit ile güneş ışınlarının eğil emrini aldığı zaman aynı. Tüm bunları kendi başlarına oluyormuş gibi yorumlamak ne haddimize... Kimsenin derdi çiçeğin Müslümanlığına methiye dizmek değil. O güzelliğin varlığını temaşa etmek de insan olmanın bir gereği...

'Bazı çiçekler ışığa bağlı olarak açar'

Prof. Dr. Muammer Ünal/İstanbul Üniversitesi Biyoloji Bölüm Başkanı/Bitki Fizyolojisi: "Canlıların temel karakterlerinden biri çevre koşullarına cevap vermektir. Yani çevreden gelen uyarılara cevap verme yetenekleri vardır. Biri yüzümüze doğru elini salladığında gözümüzü kırparız. İnsanlarda ve hayvanlarda bu hareketleri çok rahat görebilirsiniz. Ancak bitkilerdeki hareket o kadar hızlı değildir. Bitkilerdeki tepkiler, çevreden gelen uyarıdan 1-2 saat sonra ortaya çıkar. Mesela karanlıktan ışığa geçmek bir uyarıdır. Sıcaklık, bir uyarıdır. Dolayısıyla bitkilerin hareket fizyolojisi başlığı altında incelenen konulardan biri de 'fotonasti'dir. Yani ortamda ışığın olup olmamasına göre bitkide meydana gelen hareketleri ifade eder. Birçok bitkinin çiçek açması ışığa bağlıdır. Kimi ışık varken açar, kimi sıcaklığa göre harekete geçer. Kimi de akşam olunca açar. Mesela çiğdem, lale sıcaklığa göre çiçeklenir. Akşamsefası ışık yokken açan bir türdür. Hava kararmaya başladığında açar, gece boyunca açık kalır. Akşam vaktine denk geldiği için ezan çiçeği denmesi normaldir.