Bitmeyen tartışma TUZ

Selim Efe Erdem - Türkiye'nin iyot ve tiroit gerçeği 2

Türkiye'de iyot eksikliği probleminin çözümü için 1960'lı yıllardan bu yana 'iyotlu tuz' öneriliyor. Ancak bugün gelinen noktada toplumun yüzde 47.1'inde iyot eksikliği var. Avrupa'nın üç katı tuz tükettiğimiz halde karşımıza çıkan bu sonuç, aslında her şeyi özetliyor. Sağlık Bakanlığı, yol açtığı başka sağlık sorunları sebebiyle tuz tüketimini azaltmaya çalışıyor. Kimi uzmanlar ise kaya ve deniz tuzunu öneriyor. Toplumda bilinenin aksine, bunlarda da yeterli iyot yok. Peki bugün toplumumuzun yarısını tehdit eden iyot eksikliğine bağlı hastalıklar nasıl çözülecek? Balık, kırmızı et, yoğurt ve meyvelerden iyot alabiliyor muyuz? Teoride bu ürünlerde iyot mineralinin var olduğu bilinse de yüzde 47'lik oran, gerçekte besin yoluyla da iyot alamadığımızı gösteriyor.

Halkı bilinçlendirme adına önce 'iyotlu tuz' tüketin dedik, sonra 'tuz zararlı, tüketmeyin'. Sonra medyatik profesörlerimiz çağrı yaptı; kaya ve deniz tuzu tüketin. Vatandaş doğal olarak bu tuzlardan da iyot alınabileceğini düşündü. Tüm bu tartışmalar arasında ise olan vatandaşa oldu. Resmi verilerle, Türkiye'de nüfusun neredeyse yarısının troit gibi iyot eksikliğine bağlı hastalıklardan muzdarip olduğu ortaya çıktı. ICCIDD (İyot Yetersizliği Hastalıklarının Kontrolü için Uluslararası Konsey) Türkiye Temsilcisi ve Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastanesi Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Faik Erdoğan, vatandaşların yetersiz iyot almasının nedenlerinin başında onlara medyada kaya tuzu veya gurme tuzların önerilmesinin etkisine dikkat çekti. Prof. Erdoğan, isim vermiyor ancak bu isimlerin başında önerileriyle çok tartışılan Prof. Dr. Canan Karatay geliyor. İyotlu tuz kullanımının önemine dikkat çeken Prof. Erdoğan "İyot tabletleri veya multivitaminler dışında düzenli ve dengeli bir iyot proflaksisi yapabileceğiniz bir doğal besin, bilimsel olarak yoktur" dedi.

BESİNLER YETERSİZ

Türkiye'de toplumun iyot ihtiyacı nasıl karşılanabilir? Hangi besinde ne kadar iyot bulunuyor? Türkiye'de sütte bile ne kadar iyot bulunduğunun bilinmediğini belirten Prof. Erdoğan, bu nedenle iyotlu tuz kullanımını önerdiğini vurguluyor: Ne yazık ki topraklarımızda iyot yetersizdir. Dolayısıyla yetişen bitki ve hayvanlarda, yani besinlerde de iyot yok denecek kadar az. Mutlaka iyotlu tuz kullanılarak besindeki iyot yetersizliği giderilmeli. Gebelik ve süt verme gibi dönemlerde ise iyotlu tuz dışında da iyot desteği gerekli. Tuzlar artık daha stabil olan moleküllerle iyotlanmaktadır. İyot eksikliği, İngiltere gibi ülkelerde diğer besinlerden de sağlanabiliyor. Ancak Türkiye'de toprak iyot fakiri olduğundan bu topraklardan beslenen bitkisel ve hayvansal ürünlerde, hatta süt-peynir-yoğurt da bile yeterli iyot bulunmuyor ve bana göre tek çözüm iyotlu tuz kullanımı.

YEMEK PİŞERKEN UÇUYOR

Peki ama iyotlu tuz nasıl kullanılmalı? İyotlu tuzun yanlış kullanımının da vücuda alınan iyot oranını azalttığını belirten Prof. Erdoğan "İyotlu tuz, evde ağzı açık ve ışık gören alanlarda saklanmamalı. Yemek pişmeden hemen önce yemeğe ilave edilmesi, aynı miktarda tuzdan daha çok iyot almamızı sağlayacaktır. İyotlu tuz kullanımına önem verilmeli ve daha sağlıklı nesiller için özellikle gebe ve emziren kadında iyot desteği esirgenmemeli" diye konuştu.

KARATAY'IN 'KAYA' TERCİHİ

Türkiye'de gittikçe yaygınlaşmaya başlayan kaya tuzu, deniz tuzu, Himalaya tuzu gibi tuzlarda da iyot ya hiç yok ya da çok az oranda bulunuyor. İyot eksikliğinin çok yaygın ve engellenebilir bir halk sağlığı problemi olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Erdoğan' "Buradaki sıkıntı; kaya, Himalaya, gurme tuzları kullanılması nedeniyle vatandaşın yeterli iyot almaması. Bir takım kişiler de bunların kullanılması tavsiye ediyor" diyor. İyottan yoksun bu tuzların kullanılmasını önerenlerden biri de Kardiyolog Prof. Dr. Canan Karatay. Medyada sık sık kaya tuzunu dile getiren Prof. Karatay "Kaya tuzu ihtiyacınız olan 92 mineralden 84'ünü barındırıyor" diyor.

JAPONYA'DA KANSER NEDEN AZ?

Fukuşima Nükleer Santrali'ndeki radyasyon sızıntısı sonrası iyot tabletlerine hücum eden Japonların iyot oranı yüksek yosun ve balık ağırlıklı beslenmesine ve düşük kanser oranları ve uzun yaşamlarına dikkat çeken Prof. Dr. Erdem Yeşilada "Türkiye'deki eczanelerde iyot vitamin hapları satıyorlar.Ama iyot eksikliği ve tedavisi için önce doktora gidilmeli" diyor.

ÇERNOBİL VE KARA LAHANA

Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği, Karadeniz'deki tiroit kanseri vakalarındaki artışın nedeni olarak, 1986'daki Çernobil faciasını gösterdi. Radyasyona maruz kaldıktan 5 yıl sonra, tiroit rahatsızlıkları her yıl yüzde 2 oranında artıyor ve 30 yıl sonra en yüksek düzeye ulaşıyor. Nükleer santral kazası yaşayan Japonya ise radyasyonun etkisini azaltmak için halka iyot tabletleri dağıtmış ama Türkiye'de bakanlar bile radyasyonlu çay içmişti. Bölgede aşırı yağışların iyot oranını adeta sıfırladığı topraklarda yetişen gıdaların tüketimi de riski artırıyor. Örneğin kara lahana, turp, şalgam ve Brüksel lahanası gibi gıdalar vücuda günlük alınan iyot miktarını yok ediyor.

TUZDAN ALAMIYORUZ

Star'ı ziyareti sırasında iyotlu tuz tüketimine ilişkin soruları da yanıtlayan Sağlık Bakanı Müezzinoğlu, Avrupa'nın 2-3 katı tuz tüketirken buna bağlı hastalıkların hala bu oranlarda olmasını şöyle açıkladı: Dünyaya göre en az 2.5 kat fazla tuz tüketiyoruz. Demek ki ondan yeteri kadar iyot almıyoruz. Neden (tiroit kanserinde) endemik ülkeyiz? O zaman ikisinden birinde çelişki var.

YARIN: 10 soruda tiroit testi. Bölgelere göre tiroit sorunu