Amirler, yılın başında, personelin yıllık izin planlamasını oluşturmalı

Soru: Bir kamu kurumunda müdür olarak çalışıyorum. Yıllık izinlerin bir hak olduğunu ve kullanılması gerektiğini, müdürün de bu izni kullanmaya mani olmaması gerektiğini defaatle yazmışsınız okudum. Benim size sormak istediğim de şu ki, yıl içerisinde defalarca uyarmama rağmen izin kullanmayıp senenin son iki haftası gelince, "Yanacak iznim var kullanmak istiyorum." diyenlerin sayısı bir hayli fazla. Ben kullanın dediğimde kullanmayıp hemen hemen personelin yarısı yılın son iki haftasında izin istiyorlar. İzin verirsem kurumun işlerinin aksamaması mümkün değil. İzin kullandırmalı mıyım?

Cevap: Dinlenme hakkı anayasal bir haktır. Anayasanın 50. maddesinde, dinlenmenin çalışanların hakkı olduğu, ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartlarının kanunla düzenleneceği hüküm altına alınmıştır.

- İZİN HAKKINI KULLANMAK MEMURUN İNSİYATİFİNE, DÖNEMİNİ BELİRLEME İSE AMİRİN TAKDİRİNE BIRAKILMIŞ

Kamuda memur ve sözleşmeli personel bakımından izin hakkının kullanılması personelin inisiyatifine bırakılmış, amirlere ise izin kullanma dönemini belirleme konusunda takdir hakkı verilmiştir. Memurlar bakımından yıl içinde kullanılmayan izin hakkı ertesi yıla devretmekte, ertesi yıl da kullanılmaz ise yanmaktadır. Sözleşmeli personelin kullanılmayan izinleri ise sözleşmenin mali yılla sınırlı olması gerekçesiyle ertesi yıla bile devretmeden yanmaktadır.

İş Kanunu izin hakkının kullanımı konusunda daha ileri düzenlemeler içermektedir. İşveren işçiye hak ettiği izni kullandırmakla yükümlü olup, bunun takibini yapması gerekmektedir. İşçinin kullanamadığı izin hakları hiçbir surette yanmamakta, varsa kullanılmayan izin haklarına karşılık gelen ücret hizmet akdi son bulduğunda en son ücreti dikkate alınarak topluca ödenmektedir.

- YILLIK İZİNLERİN KULLANILMA USULÜ KONUSUNDA ORTAK BİR MEVZUAT BULUNMUYOR

Kamu idarelerinde yıllık izinlerin kullanılma usulü konusunda ortak bir mevzuat bulunmamaktadır. Genellikle önceden izin planlaması yapılmamakta, sadece izin talep eden personelin o yıl için izin hakkı bulunup bulunmadığı kontrol edilmektedir. İdareler personelin izin hakkını yılı içinde kullanması konusunda inisiyatif almamaktadır.

- AMİR YETKİSİNİ SADECE İZİN VERME VERMEME YÖNÜNDE KULLANMAKTA

657 sayılı Kanunun 103. maddesinin ilk fıkrasında, "Yıllık izinler, amirin uygun bulacağı zamanlarda, toptan veya ihtiyaca göre kısım kısım kullanılabilir. Birbirini izliyen iki yılın izni bir arada verilebilir. Cari yıl ile bir önceki yıl hariç, önceki yıllara ait kullanılmayan izin hakları düşer." hükmü yer almaktadır. Uygulamada amirler bu yetkilerini memurun izin talebinde bulunması halinde izin verme veya vermeme yönünde kullanmakta, proaktif bir yaklaşım sergileyerek yılbaşında bir planlamaya gitmemekte, personelin izin talep tarihlerinin çakışması halinde hepsinin izin talebinin kabulü halinde hizmetlerde aksama yaşanabilmektedir. Personelin birine izin verilip birine verilmemesi halinde ise personelin motivasyonu bozulmakta, çalışma barışı zarar görmektedir.

Yıl içinde belirli dönemlerde izin talepleri artmaktadır. Örneğin yaz tatili, bayram öncesi, bayram sonrası, yıl sonu izin talepleri yoğunlaşmakta, kurumlarca belirlenmiş bir usul ve esas bulunmadığı için keyfi uygulamalar yapılabilmekte veya hizmetlerde aksama yaşanabilmektedir.

- SADECE TSK'DA BİR MEVZUAT BULUNUYOR

Kamuda izin planlaması uygulayan kurumlar da bulunmaktadır. Bu konuda TSK personeli için müstakil bir izin yönetmeliği yürürlüğe konulmuştur. Yönetmeliğin 5. maddesinde, "1) Bütün personelin yıllık planlı izninin Haziran-Temmuz-Ağustos ve Eylül aylarında kullanılmasını sağlamak amacıyla 20 günlük kısmı bu aylar içinde, 10 günlük kısmı diğer aylarda olmak üzere planlı olarak iki defada verilir, birlik görevleri ve personel mevcudu uygun olduğu takdirde (30) günlük kısmı personelin talebi de dikkate alınarak birlik komutanlarının yetkisinde ve planlı olarak bir veya birkaç defada verilir.
2) Yıllık planlı iznini (30 günlük) birinci bentte belirtilen aylar haricinde kullanmayı talep eden personele birlik komutanının yetkisinde ve planlı olarak yılda bir veya birkaç defada izin verilir.
3) 15 günlük yıllık mazeret izni bir veya bir kaç defada verilebilir.
4) Yıllık planlı izinlerini kullanan personelin gidiş ve dönüşlerinde yolda geçen müddetlerin bir defasına yol izni verilir.
5) Yıllık planlı izine giden personele takvim yılında bir defa olmak üzere intikal aracına bağlı olarak, fiilen yolda geçecek süreler göz önüne alınarak, izin vermeye yetkili makam tarafından 4 güne kadar yol izni verilir. Belgeye dayanan gecikmeler dikkate alınır.
6) Bütün birlik, kurum ve karargahlarda personelin (30) günlük planlı izinleri için, (EK-B) örneğe uygun olarak izin sıra çizelgesi düzenlenir. İzin sıra çizelgelerinin düzenlenmesinde hizmetin aksamaması esas alınarak personelin isteği gözönünde bulundurulur. Yıllık izin sıra çizelgeleri subay ve astsubaylar için ayrı ayrı düzenlenir ve her yılın 15 Kasım'ına kadar onay makamlarına sunulur. Bu çizelgelerin tetkik, onay ve ait olduğu makamlara duyurulması işlemi 15 Aralık tarihine kadar bitirilir ve yeni yılın başından itibaren uygulamaya başlanır." denilmektedir.

- GENEL BİR İZİN YÖNETMELİĞİ ÇIKARILMALIDIR

Görüleceği üzere TSK'da subay ve astsubayların yıl içinde kullanacakları izin tarihleri yılbaşından önce belirlenmektedir. Bu konuda Devlet memurlarını kapsayacak şekilde genel bir izin yönetmeliği çıkarılması elzem bir ihtiyaçtır ve halen böyle bir düzenlemenin bulunmayışı kamu personel yönetimi açısından bir eksikliktir. Bununla birlikte kurumların veya izin vermeye yetkili amirlerin yıl başında personelin taleplerini alarak ve azami ölçüde onların taleplerine bağlı kalarak izin planlaması yapmalarına da engel bulunmamaktadır. Ancak uygulama birlikteliği sağlanması bakımından bu konuda genel bir düzenleme yapılması en uygun yoldur. Kamu görevlileri sendikalarının da bu konuya sahip çıkması, bir sosyal taraf olarak öneriler getirmesi ve idareyi zorlaması yerinde olacaktır.

Sonuç olarak yıllık ücretli izin hakkının anayasal bir hak olduğunu, izinlerin istisnai durumlar haricinde yılı içinde kullandırılması gerektiğini, kurumların yıl başında personelin taleplerini alarak izin planlaması yapmaları halinde hem hizmetlerde aksama yaşanmasının hem de personel arasında ayrımcılık yapılmasının önleneceğini, bu dumunun düzenli ve öngörülebilir bir yönetim ilkesinin hayata geçmesine katkıda bulunacağını, amirlerle memurların karşıkarşıya gelmeyeceğini, amirlerin de izin talepleri konusunda ellerinin rahatlayacağını değerlendirmekteyiz.