5434 ve 5510'a tabi memurların özel veya resmi sektörde geçen işçilik veya esnaflık gibi süreleri ne zaman birleştirilir/birleştirilmelidir?

Çalışma hayatında işçi, esnaf, memurluk gibi hizmetleri bulunanların, toplam hizmetleri üzerinden sosyal güvenlikleri sağlanmaktadır.

Detaylar/Değerlendirmeler:

Çalışma hayatında farklı statülerde geçen çalışmalar olur. Memurluk, işçilik, esnaflık gibi. Genelde memurlardan memurluk görevine başlamadan önce işçi olarak geçen süreleri olan çoğunlukta olduğu gibi esnaf olarak çalışanlar da bulunmaktadır.
2008 yılı Ekim ayından önce yedek subaylık, vekil öğretmenlik, vekil imamlık, bir gün dahi olsa memurluk hizmeti bulunanlar tamamıyla 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu ve emeklilikle ilgili diğer kanun kurallarına tabi olurlar. Memurluktan başka İşçilik, esnaflık gibi çalışmaları olanlar için de 2829 sayılı hizmet bütünleşmesini sağlayan kanun hükümleri esas alınır.

2008 yılı Ekim ayından önce hiçbir şekilde işçi, esnaf, memur, yedek subay, vekil öğretmenlik, vekil imamlık gibi hizmetleri olmayanlar da tamamıyla 5510 a tabi olurlar. Memurluktan başka işçilik, esnaflık gibi çalışmaları olanlar için 5510 sayılı Kanunun 53 üncü maddesi uygulanır ve hizmetler bütünleşir.

Her iki kanuna tabi memurlar hakkında 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu hükümleri/özel kanunları bulunanlar hakkında bu kanun hükümleri de ilaveten uygulanır.

Memurlar işçilik ve/veya esnaflık gibi çalışmalarını bütün bir hizmet haline getirmek zorunda mıdır?

5434 e tabi memurlar:

2008 yılı Ekim ayından önce göreve başlamış olanlar açısından 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu, 2829 sayılı Hizmet bütünleşmesini sağlayan Kanun ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununda yer alan kurallar uygulanır.

Memurlar çalışmalarını bir bütün haline getirmek veya kurumlarca bütünleştirmek zorunda olduklarını değerlendirmekteyiz. Çünkü, bir bütün haline getirilmeyen çalışmalar memurların emeklilik hizmet ve emeklilik yaş gruplarını tamamlanmasını sağlayamaz veya tek başına sağlanmış olsa da bazı çalışmalar emekli aylığı bağlanmasında dikkate alınmamasını gerektirir, Bu durum ise sosyal güvenlik hukukunda uygulanması mümkün olmayan, hak kaybına yol açan bir durumu ortaya çıkarır.

Örneğin;

15 yıl sigortalı çalışan bir kişinin memur olarak göreve başladığını ve 15 yıl da memurluk yaptığını varsayalım. Memur veya kurumlar bu kişinin sigortalı hizmetlerini bütünleştirmediği takdirde bu memurun emekli olabilmesinde sadece memurluk hizmetinin kullanılması, bu memurun en az 10 yıl daha memurluk yapması ve emeklilik yaş grubunun belirlenmesinde de sigortalı çalışmalarının dikkate alınmaması gerekir. Bu durumda memurun emekli olabilmesi hem hizmet hem de emeklilik yaşı açısından gecikir.

Memurlar için "Kazanılmış Hak Aylığı" ve "Emekli Keseneğine Esas Aylık" olmak üzere iki kavram uygulanmak suretiyle tüm çalışma süreleri intibak işlemlerinde dikkate alınır.

Bazı hizmetler, memuriyet kazanılmış hak aylığında değerlendirilmemesine rağmen, emekliliğe esas aylıkta değerlendirilmektedir. GİH sınıfında yer alan personel için özel sektör süreleri bu türdendir.

Sigortalı/bağ-kurlu hizmetlerin memurluk hizmetleriyle birleştirilerek derece ve kademe işlemine tabi tutulması 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanununun ek 18 inci maddesi ile olmaktadır. Sigortalı/bağ-kurlu sürelerin her yılı bir kademe ilerlemesine ve her üç yılda da bir derece ilerlemesine tabi tutulmaktadırlar. Buradaki yükselme işleminde tahsil durumu da dikkate alınmaktadır. Bu intibak işleminin, devlet memurluğuna başlayış tarihi itibariyle yapılması gerekmektedir. Bir başka deyişle, sigortalı/bağ-kurlu hizmetlerin memurluk hizmetine başlangıç tarihi itibariyle birleştirilmesi gerekmektedir. Sigortalı/bağ-kurlu hizmetlerin sonradan memurluk hizmetine aktarılması halinde herhangi bir sorun ortaya çıkmaz, ancak intibak işleminin geç yapılmasından dolayı Sosyal Güvenlik Kurumu gecikme zammı uygular.

Bu nedenle, kişilerin emeklilik keseneğine esas aylık tutarları üzerinden her ay kesilecek olan % 16 tutarındaki emeklilik kesenekleri ile, şahıslar adına Kurumların katkısı olan % 20 tutarındaki kurum karşılığı tutarlarının; sigortalılık süresinin de değerlendirmeye katıldığı emekliliğe esas süre üzerinden hesaplanması gerekmektedir. Geç yatırılan tutarlarda, 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanununda yer alan hükümler gereğince faiz uygulanmaktadır.

Mevcut kanun kurallarına göre işçi veya esnaf olarak çalıştıktan sonra memurluk görevine başlayanların bu sürelerinin görev yaptıkları Kuruma bildirmesi gerekmektedir. Üstelik bu işlem zorunludur. Kurumlarca da memurun işçi veya esnaf olarak geçen çalışmaları var mı, yok mu memurlardan öğrenmesi gerekmektedir.
Yine mevcut kanun kurallarına göre, göreve başlangıç tarihi itibariyle tüm hizmetlerin bütünleşmeye tabi tutulması halinde, memurun emekli keseneğine esas intibakı ileriye gider ve memurun Sosyal Güvenlik Kurumu prim kesintisi artar.
Şayet, memurun işçi veya esnaf olarak geçen süreleri göreve başlangıç tarihinden itibaren yapılmaması ve daha ileriki yıllarda yapılması durumunda ise yine mevcut kurallara göre SGK. prim kesintilerinin gönderilmesi gecikecek ve Kurumlar SGK na bu primleri gecikme faiziyle birlikte göndermek durumunda kalacaklardır.
Sonuç değerlendirmemiz olarak özetle: hem kurumların hem de memurluk görevine başlamış olanların işçi veya esnaf olarak geçen hizmetleri varsa göreve başlama tarihleri itibariyle bütünleşmeye tabi tutulması konusunda işlemleri yapması gerekmektedir.

5510'a tabi memurlar:

2008 yılı Ekim ayından sonra ilk defa memurluğa başlamış olanlar hakkında 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümleri uygulanır. Bunlar hakkında 5434 ve 2829 sayılı Kanun kuralları uygulanmaz.

5510'a tabi memurlar da/Kurumları da işçilik veya esnaflık sürelerini bütünleştirmeleri gerekir.

5510'a tabi memurlar için görevde iken 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Madde 53 hükümleri uygulanır. Hizmetlerin bütünleştirilmesinin bu madde uyarınca gerekli olduğunu değerlendirmekteyiz.

Yeni memurların işçi, esnaf ve memurluk süreleri birleştirildiğinde bir intibak işlemi yapılmaz. Yani Sosyal Güvenlik Kurumu prim kesintileri buna göre belirlenmez. Sosyal Güvenlik Kurumu prim kesintileri almış oldukları görev aylıkları üzerinden/prime esas kazançları üzerinden yapılır.

Yeni memurlar görevde iken 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu hükümleri uyarınca intibak işlemleri yapılmaya devam eder.

Sonuç değerlendirmemiz olarak; 5510 a tabi memurlarda çalıştıkları kurumlara hizmet bütünleşmesi talebinde bulunabilirler, ancak bu birleştirme emeklilik aşamasından önce hizmet bütünleşmesini yapmaya fayda sağlar, kişinin SGK prim kesintilerinde bir fazlalık söz konusu olmaz. Ayrıca, şayet memurun işçilik veya esnaflıkta geçen süreleri bitirmiş oldukları okullar itibariyle mesleklerine göre geçmiş bir süre ise sadece görev aylıklarını etkileyecek şekilde intibak işleminde dikkate alınması gerektiğini de 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu Madde 36 hükümlerinin mevcudiyeti karşısında doğru olacağını söyleyebiliriz.

Bu bağlamda, hizmet olarak birleştirme yapmak hem memurun hem de kurumların görevi gereğidir.

Ancak, intibak olarak birleştirme yapmak sadece görev aylıkları ile sınırlı olur, emekli aylıkları ile ilgisi olmaz, yalnızca emekli ikramiyesi ile ilgili olarak 5434 sayılı Kanun ek Madde 82 hükmü icabı 5434 e tabi emsali memurun esas alınmasını sağlar.

Hizmet bütünleştirme işlemi yaptırmak isteyen memur ne yapmalıdır?

Sigortalı veya Bağ-Kurlu hizmet sürelerinin bütünleşmesinde, asıl işi Kurumun ilgili birimi yapar. Bunun için göreve başlayan memurun Kurumunca hizmet bütünleşme işleminin yapılmaması karşısında kurumuna yazılı bir başvuru yapması gerekmektedir. Bu yazılı başvuruda sigortalı veya Bağ-Kur'lu hizmetlerinin nerede geçtiğine ve süresine dair bilgiler yer alabilir. Kurumlara müracaat dışında memurun başka bir şey yapmasına gerek bulunmadığını söyleyebiliriz.

Genel olarak sonuç bağlamında; hem 5434, hem de 5510 sayılı Kanuna tabi memurların esnaflık, işçilik statülerinde geçen sürelerini göreve başladıkları andan itibaren yapılması halinde, bu durum emeklilik aşamasında memur lehine olacak ve herhangi bir pürüz çıkmadan emeklilik aşamasının hız kazandırılarak sonuçlanmasını sağlayacağını, değerlendirmekteyiz.