'Bağış yapan, Hukuk Üstünlüğü Endeksinde üstte çıkıyor'

Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, Ankara Hakimevi'nde düzenlenen İdari Yargı Değerlendirme Toplantısı'na katıldı. Bakan Tunç, 40 maddelik yargı paketteki çalışmaları paylaşarak, "Hukuk ve idari yargılama süreçlerinin etkinliğini artıracak kanun taslağı ile çalışmalarımızı da sürdürüyoruz" dedi.

- "O derneğe bağış yapan üst sıralarda gösteriliyor"

Adalet Bakanı Tunç, bazı hukuk endekslerinde Türkiye'nin son sıralarda gösterilmesine tepki göstererek şunları söyledi:

"Masa başında hazırlanmış olan birtakım belgelerle, istatistiklerle ülkemizi karalamaya yönelik çabalara fırsat vermeyiz. Amerika Birleşik Devletleri eski barolar birliği başkanının kurduğu bir dernek vasıtasıyla yapılan bir listeleme ve o derneğe bağış yapanların önde gösterildiği bir hukuk güvenliği endeksinin bize hiçbir hukuki anlamı yok. Kimlerle anket yaptınız, kimlerle konuştunuz, hangi uygulayıcıyla, hangi akademisyenle konuştunuz? Objektif kriterlere dayanmayan, serbest seçimlerin bile yapılmadığı demokrasinin olmadığı ülkelerin hukuk güvenliğinde Türkiye'nin üstünde gösterilmesinin hiçbir inandırıcılığı olamaz. Bu yargımıza ve Türkiye Cumhuriyeti devletine saygısızlıktır."

Adalet Bakanı Tunç'un tepki gösterdiği Dernek Dünya Adalet Projesi (WJP) adlı bir dernek. Bu dernek, Amerikan Barolar Birliği eski Başkanı William H. Neukom'un girişimleriyle, 2006 yılında kuruldu.

Dünya Hukukun Üstünlüğü Endeksinde (WJP) (2024 Yılı Raporu) ülkemiz 142 ülke arasında 117. sıradadır. Bu Rapora göre Vietnam 81, Zambiya 103, Ruanda 40, Gana 62, Morityus 46. sıradadır.

Dünya Adalet Projesine (WJP) Yapılan Bağışlar

01.01.2012 tarihinden günümüze kadar olan fon sağlayıcılar ve bağışçılar şu şekildedir:
A. Kurumsal Fon Sağlayıcılar
Amerikan Barolar Birliği Çevre, Enerji ve Kaynaklar Bölümü, Carnegie Mellon Üniversitesi, Chandler Vakfı, Charles Stewart Mott Vakfı, Hollanda Dışişleri Bakanlığı, Avrupa Komisyonu, Hong Kong Barolar Birliği, Mo İbrahim Vakfı, Lahey Belediyesi, Neukom Aile Vakfı, Açık Toplum Vakıfları, Asya Vakfı, Birleşik Krallık Hükümeti Dışişleri, İngiliz Milletler Topluluğu ve Kalkınma Ofisi, Sejong Vakfı, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı, Amerika Birleşik Devletleri Uluslararası Kalkınma Ajansı, Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı, William and Flora Hewlett Vakfı

B. Özel Sektör Bağışçıları
Arnold & Porter, Cooley LLP, Fredrikson & Byron P.A., HPE, Jupitice, K&L Gates, LexisNexis, Microsoft, Pacifica Hukuk Grubu LLP, Perkins Coie LLP, Shell, Uber, Wilson Sonsini Goodrich & Rosati

C.Bireysel Bağışçılar (2022-2023)
Mark Agrast ve David Hollis, Sheikha Abdulla Al-Misnad, Bernard Amyot, Elizabeth Andersen ve Stephen Pomper, Anne Avis, Elizabeth F. Bagley, Margaret Breen ve Stewart Landefeld, Cindy ve Bob Carlson, Patricia Casale ve Gary Gut, Stephan Coonrod ve Cheryl Clark, Kelly Cullinane, Eileen ve John Donahoe, Deborah Enix-Ross, Barbara ve R. Bradford Evans, Suzanne E. Gilbert, Karen Green, Haldeman Aile Vakfı, David A. Heiner, Samuel D. Heins, Ruth Holzer ve Michael Byowitz Lynn Hubbard ve David A. Zapolsky, Kappy ve William C. Hubbard, R. William Ide, Jean Johnson ve Peter Miller, Cynthia Jones ve Paul Lawrence, P.K. Kilty ve Stoddard Lambertson, Linda Klein ve Michael S. Neuren, Lawrence Vakfı, Suet-Fern Lee, Gerold W. Libby, Julie ve Tom Lombardo, Karla Kurbjun Mathews, M. Margaret McKeown, Sally ve William H. Neukom, Ellen Gracie Northfleet, Judy Perry Martinez, Michelle ve Karl Quackenbush, Suzanne Ragen, Lucy Reed, Lesley ve Ted Rosenthal, Paula Selis ve Jonathan Fine, Barbara Shufro ve David Steuer, James R. Silkenat, John H. Stout, Tonia ve Robert B. Strassler, David K.Y. Tang, Lucy Vance, James van der Klok, Nancy Ward ve Tobias Bright, David Weiner, Stephen Zack

Endeks kapsamında genel nüfus anketi bazı ülkelerde çevrimiçi (online) olarak, aralarında ülkemizin de bulunduğu bazı ülkelerde ise yüz yüze gerçekleştirilmiştir. Çevrimiçi anketler bakımından katılımcı profilinde yer kısıtlaması bulunmamaktadır. Türkiye'nin genel nüfus anketi ise -yalnızca yüz yüze yürütüldüğünden- sadece 3 büyük şehir katılımcıları ile sınırlandırılmıştır. 2018 yılında yalnızca Ankara, İstanbul ve İzmir şehirlerinde toplam 1039 kişi ile yüz yüze görüşülmüştür.

Ayrıca nüfusu -Türkiye'den yaklaşık olarak 20 milyon az olacak şekilde- yaklaşık 68 milyon olan Fransa'da da 1040 kişiye genel nüfus anketi yapılmıştır. Yine nüfusu yaklaşık olarak 48 milyon olan İspanya'da da genel nüfus anketi yapılan kişi sayısı 1051'dir. Bir başka deyişle; WJP tarafından, genel nüfus anketinin katılımcı sayıları belirlenirken ülkelerin nüfuslarına göre de bir değişken kullanılmadığı görülmektedir.

Bununla birlikte Raporun, ülkemizde 2023 yılında yürütülen nitelikli katılımcı anketine de 16 uzman ve aynı zamanda -kimliğinin yayımlanmamasını talep ettikleri için- sayısı bilinmeyen diğer uzmanlar katılım sağlamıştır. Yayımlanan mevcut veriler ışığında Raporun nitelikli katılımcı anketi bölümünün de ulusal bir değerlendirmeyi ve toplumun genel görüşünü yansıtmadığı düşünülmektedir.

Öte yandan diğer uluslararası raporlarla mukayese edildiğinde Rapor'un Ülkemiz aleyhine olumlu herhangi bir veriyi yansıtmayarak önyargılı bir bakış açısıyla hazırlandığı açıktır.

Örneğin OECD'nin 2023 yılında yayınlanan Raporunda, yargıda kadın-erkek eşitliğine ilişkin veriler paylaşılırken Türkiye'nin 2014 yılına kıyasla 13 yüzdelik puan artış gösterdiği, bu artışla Ülkemizin yargı alanında kadınların rolünü en fazla artıran ülke olduğu ifade edilmiştir. OECD ülkelerinde bu alanda ortalama artış 3,9 yüzdelik puandır. Yargı alanında kadın-erkek eşitliği konusunda Ülkemiz, İsviçre, Norveç, İrlanda ve Birleşik Krallık gibi ülkelerin önünde yer almaktadır.

Yine aynı Raporda Ülkemiz, "Erişilebilir, Yanıt Veren ve Kaliteli Adalet" alanında Estonya, Danimarka, Finlandiya ve İsveç ile birlikte 2016'dan bu yana en çok artış gösteren ülkeler arasında gösterilmiştir. Ülkemiz bu alanda da Birleşik Krallık'ın önünde yer almaktadır.

Keza Avrupa Konseyi Adaletin Etkinliği Komisyonu CEPEJ'in hazırladığı raporlar bulunmaktadır. Örneğin son olarak 2024 yılında yayımlanan ve 2022 yılı verilerine dayanan CEPEJ raporu uyarınca; gerek hukuk gerekse ceza yargılamalarında ortalama görülme süreleri bakımından daha ileride olduğumuz İtalya, Türkiye'nin 117. sırada gösterildiği Dünya Hukukun Üstünlüğü 2023 Endeksinde 32. sıradadır.

Yani, bu ve bunun gibi birçok olumlu veriye Hukukun Üstünlüğü Endeksi Raporunda herhangi bir şekilde yer verilmiyor.

Netice itibariyle; gerek metodolojisi gerekse içeriği itibariyle birçok çelişki içeren Hukukun Üstünlüğü Endeksi Raporunun tek başına referans alınarak ülkemiz hakkında bir yargıya varmanın adil ve gerçekçi olmadığı belirtiliyor.