5 milyarlık ekonomi, 129 binlik kontenjan

Artan üniversite sayısı ve daralan iç pazar nedeniyle vakıf üniversiteleri yurtdışına yönelmek zorunda kalabilir.

Türkiye'de vakıf üniversitelerinin yükseköğretim sistemindeki yeri tartışılmaz bir noktaya ulaştı. Vakıf üniversitelerinin kontenjanları genel kontenjanın yüzde 15'ine, bir başka deyişle 113.170'e yükselirken, harekete geçirdikleri ekonomik büyüklük yaklaşık 1 milyar TL'de kalıyor. Üst sınıflarda okuyanlarla bu tutar 4-5 milyar TL'ye yaklaşıyor. Genel kanının aksine vakıf üniversiteleri kar amacı güdemiyor. Her geçen gün sayıları artan vakıf üniversitelerinin, daralan yurtiçi pazarda nasıl rekabet edecekleri tartışılıyor. Bugün vakıf üniversitelerinin tomografisini sizlerle paylaşıyoruz.

Vakıf yükseköğretim kurumlarının kurulabilmesine olanak sağlayan düzenleme 1982 Anayasası'nın 130. maddesinde yer alıyor. Bu maddeye göre kazanç amacına yönelik olmamak şartıyla vakıflar devletin gözetim ve denetimine tabi yükseköğretim kurumu kurulabiliyor . Yine aynı maddede vakıf üniversitelerinin, mali ve idari konular dışında kalan tüm akademik çalışmalar, öğretim elemanlarının sağlanması ve güvenlik yönlerinden, devlet eliyle kurulan yükseköğretim kurumları mevzuatta belirtilen hükümlere tabi oldukları belirtiliyor.

69'DAN 40'I İSTANBUL'DA

İlk vakıf üniversitesi 1984'te kurulan Bilkent oldu. Bilkent'i 1992'de İstanbul Ticaret, Koç ve Kadir Has üniversiteleri izledi. Aradan geçen yıllar vakıf üniversitelerinin yüksek öğrenim sistemi içindeki ağırlıklarını gittikçe hissettirdi. 2013 ÖSYS'de adayların tercih edebileceği 69 vakıf üniversitesi bulunuyordu. Coğrafi dağılım incelendiğinde vakıf üniversitelerinin 12 farklıyla dağıldığı görülüyor. 40 vakıf üniversitesine ev sahipliği yapan İstanbul listede açık ara önde bulunuyor.

ÇEŞİTLİLİK GETİRDİLER

Vakıf üniversitelerinin yüksek öğretim sistemine getirdiği en büyük katkı belki de çeşitliliği artırması oldu. Hem lisans hem de önlisans seviyesinde devlet üniversitelerinde olmayıp sadece vakıf üniversitelerinde bulunan pek çok bölüm bulunuyor. Vakıf üniversitelerinin iş dünyasının nabzını tutmaya çalışıtığı ve öğrencilerinin mezuniyet sonrasında rahat istihdam edilebilmesine yönelik programları açtıkları anlaşılıyor.

10 YILDA 4 KAT BÜYÜME

2004'te 29.415 olan vakıf kontenjanları 2013'te 113.170'e yükseldi. Devlet üniversitelerinde 2004-2013 arasında görülen iki kat artışın yanında vakıf üniversitelerindeki artış dört kat oldu. 2013'te vakıf üniversitelerindeki kontenjanlar ülkemizdeki örgün kontenjanların yaklaşık %15'ine ulaştı.

Ancak artan üniversite sayısı ve daralan yurtiçi pazar nedeni ile varlıklarını sürdürme sorunuyla karşı karşıyalar.

EKONOMİK TABLO HİÇ PARLAK DEĞİL

Vakıf üniversitelerinin yarattığı ekonomik büyüklük parlak görünmüyor. Yaklaşık 113 bin kontenjana kesin kayıt yaptıran 71 bin kişinin liste fiyatları (2013 tercih kılavuzundan belirtilen fiyatlar) üzerinden yaratacağı para akışı yaklaşık 887 milyon TL. Ek yerleştirme sonunda ve özel yetenek sınavı ile yerleşenler de hesaba katılacak olursa bu tutarın yaklaşık 1 milyar TL'yi bulması beklenebilir. Geneli için değerlendirecek olursak vakıf üniversitelerinin bir öğrenciden ortalama para girdisi 12.402 TL seviyesinde. Verilen bu rakamlar hiçbir indirim yapılmadan oluşan rakamlar. Vakıf üniversiteleri adayları cezbedebilmek için, ilk tercih, camia aidiyeti, ana-baba mesleği, kampus ziyareti vb indirim vesileleriyle indirim yaptığı biliniyor.

PLANLAMA SORUNU

Burada yaşanan kayıpların (yapılan indirimlerin) boyutu sistem genelinde yaklaşık %25 oranında tahmin ediliyor. Bu durumda yeni öğrencilerden yatırılacak para akışının 1 milyar TL değil yaklaşık 750-800 milyon TL civarında olması beklenebilir. 2013 ÖSYS'de lisans programlarında kalan %18, önlisans programlarında kalan %26 boşluk vakıf üniversitelerinin kaynak planlamasında önemli bir sorun olarak kendini gösteriyor.

BURSLULUK ORANI YÜZDE 35'E ÇIKIYOR

Vakıf üniversitelerinin devlet üniversitelerinden en büyük farkı nedir denince akla ilk gelen yüksek eğitim-öğretim ücretleri oluyor. 2013 ÖSYS'de lisans programları için yıllık ücretler 47.500 TL ila 8.640 TL arasında değişiyordu. Ancak vakıf üniversitelerinde %100, %75, %50 ve %25 burslu programlar bulunuyor. Burslu kontenjanlar dikkate alındığında lisans seviyesinde vakıf üniversitelerinin ortalama bursluluk oranı %35,1, önlisans seviyesinde ise %32,9. Bursluluk oranı konusunda YÖK'ün minimum şartının %10 olduğu düşünüldüğünde verilen yüksek burs oranlarının, vakıfların kaynaklarını eğitime vakfetme tercihinden mi yoksa kontenjanların boş kalma endişesinden mi kaynaklandığı tartışılacak bir ikilem olarak karşımıza çıkıyor.

Sadece Vakıf Üniversitelerinde Bulunan Önlisans Programları

- Balon Pilotluğu

- Çorap ve Moda Tasarımı

- Görsel İletişim

- Hava Lojistiği

- Havacılıkta Yer Hizmetleri Yönetimi

- Mobil Teknolojileri

- Spor Yönetimi

- Tahribatsız Muayene

- Uygulamalı İspanyolca ve Çevirmenlik

- Uygulamalı Rusça ve Çevirmenlik

Sadece Vakıf Üniversitelerinde Bulunan BAZI Lisans Programları

- Animasyon

- Avrupa Birliği İlişkileri

- Bilişim Sistemleri ve Teknolojileri(Fakülte)

- Enformasyon Teknolojileri

- Film Tasarımı

- Gayrimenkul ve Varlık Değerleme(Yüksekokul)

- Gemi ve Yat Tasarımı

- Genetik ve Biyoinformatik

- Girişimcilik

- Görsel İletişim Tasarımı

- Havacılık İşletmeciliği

- İletişim Tasarımı

- İnsan ve Toplum Bilimleri

- Kentsel Tasarım ve Peyzaj Mimarisi

- Kimya-Biyoloji Mühendisliği

- Malzeme Bilimi ve Nanoteknoloji Müh.

- Medya ve İletişim Sistemleri

- Muhasebe ve Denetim

- Mücevherat Mühendisliği

- Pilot Eğitimi

- Sanat ve Kültür Yönetimi

- Sermaye Piyasaları ve Portföy Yönetimi

- Sinema ve Dijital Medya

- Takı Tasarımı

- Teknoloji ve Bilgi Yönetimi

- Uluslararası Girişimcilik

- Yeni Medya

Önlisans Programı Olmayan Vakıf Üniversiteleri

- Bursa Orhangazi Ü.

- Canik Başarı Ü.

- (Gazikent) H. Kalyoncu Ü.

- İ. Doğramaci Bilkent Ü.

- İstanbul 29 Mayis Ü.

- İpek Ü.

- Koç Ü.

- İst. Sabahattin Zaim Ü.

- İstanbul Şehir Ü.

- Melikşah Ü.

- Uluslararasi Antalya Üniversitesi

- Nuh Naci Yazgan Ü.

- Özyeğin Ü.

- Sabanci Ü.

- Süleyman Şah Ü.

- Ted Ü.

- Tobb Ekonomi Ve Teknoloji Ü.

2013 ÖSYS'de Vakıf Üniversitelerinin Payı

Burak Kılanç