Hizmet sürelerinin çakışması nedir? Nasıl değerlendirilir?

Genelde kişilerin çalışma hayatları farklı statülerde geçebilmektedir. İşçi, esnaf, memur olarak geçen hizmetleri bulunanların bu hizmet süreleri bazı hallerde iç içe geçebilmektedir. Bu şekilde iç içe geçen sürelerin tamamı esas alınmaz, emeklilik işlemlerinde ayrıştırılır.

Aynı anda hem işçilik, hem esnaflık ve hem de memurluk için SGK primleri ödenirse hangi statüdeki hizmeti geçerli olur?

Emeklilik işlemlerinde esas alınan toplam hizmetlerin bütünleşmesinde 2008 yılı Ekim ayından önce çalışmaya başlamış olanlar hakkında 2829 sayılı Kanun, bu tarihten önce hiçbir statüde çalışması olmayan ve bu tarihten sonra ilk defa çalışma hayatına başlayanlar için ise 5510 sayılı Kanun'un 53 üncü madde hükmü uygulanmaktadır.

Hizmet çakışmaları nasıl olmaktadır?

Bu durum bazen bilerek bazen de bilmeyerek yapılan işlemler olabilmektedir. Örneğin: esnaf olarak çalışan bir kişi işyerini kapatmıştır, ancak bu kapatmayı tamamıyla kanun gereği sonlandırmamış, akabinde işçi olarak veya memur olarak çalışmaya başlamıştır. Bu durumda esnaf olarak kaydı kapatılmadığından esnaf olarak işyeri de faal olarak görünmeye devam edecektir. Yani hem işçi, hem esnaf veya memur olarak kaydı olduğunda hizmetler çakışacaktır.

Memurluk zorunlu olarak bir sigortalılık halidir ve kişinin isteğine tabi olmaz.

Aynı şekilde işçilik de bir işverene tabi olarak çalışma nedeniyle zorunlu olarak bir sigortalılık halidir ve kişinin sosyal güvenlik kurumu primlerinin yatırılması veya yatırılmaması şeklinde isteğine tabi olmaz. Prim yatırılmayarak çalışılması yasal olmaz, olursa kayıt dışı istihdam şekli olur ve hem çalışana hem de çalıştırana müeyyidesi olan bir durumdur.

Esnaflık ise bağımsız olarak kendi adına çalışma şeklidir ve vergi mükellefiyeti kapsamındadır. İşyeri sahibinin zorunlu olarak prim ödeme yükümlülüğü bulunur, ödeme yapılmayan süreler işyeri sahibinin borcu olur.

Bu durumlarda hangi hizmetler öncelik kazanmaktadır?

Öncelik sırası, birincisi memurluk hizmetleri olur, işçi veya esnaf olarak çalışan süreler ise hangisi daha önce başlamışsa o geçerli sayılır. İşçi ve esnaflık durumundaki ilk sigortalılık başlangıcına göre statü değerlendirilmesi 1/3/2011 tarihine kadar geçerli olup, bu tarihten sonra ise işçi ve esnaflık hizmetlerinin çakışması durumunda işçilik öncelik kazanmakta ve iç içe hizmetler olması halinde esnaflık süresi iptal edilmekte ve işçilik olarak uygulanmaktadır.

2008 öncesi çalışmalarda durum nasıldır?

Yine öncelik sırası memurluk hizmeti olur.

İkinci olarak işçilik, üçüncü olarak da esnaflık hizmeti uygulanır. Ancak işçi ve esnaflık durumundaki ilk sigortalılık başlangıcına göre statü değerlendirilmesi 1/3/2011 tarihine kadar geçerli olup, bu tarihten sonra ise işçi ve esnaflık hizmetlerinin çakışması durumunda işçilik öncelik kazanmakta ve iç içe hizmetler olması halinde esnaflık süresi iptal edilmekte ve işçilik olarak uygulanmaktadır.

2008 sonrası çalışmalarda durum nasıldır?

İşçi veya esnaf olarak çalışılan sürelerde de yine hangisi daha önce başlamışsa o sayılmaktadır.

Örnek üzerinde memurluk hizmetinin esnaf veya işçi hizmetleriyle çakışması hali

Öncelik memurluk hizmetidir. Zira memurluk hizmeti zorunlu kayda giren ve Sosyal Güvenlik Kurumu kesintileri her ayın 15'i itibariyle yapılan bir hizmet grubudur. Ücretsiz izinde olduğu zaman da dahi memurluk kadrosu korunan bir hizmet grubudur. Bu memurluk hizmeti tamamıyla sona ermediği sürece bir memurun işçi veya esnaf olarak çalışması mümkün olmaz. İşçilik veya esnaflık çalışılan bir hizmet dahi olsa memurluk hizmeti karşısında geçersiz sayılan bir hizmet olur.

Örnek üzerinde işçilik hizmeti ile esnaflık hizmetinin çakışması hali

Bu iki statü arasında durum farklıdır. Şayet bir kişi işçi olarak çalışmaya başlamış daha sonra esnaf olarak devam etmiş ve işçi ve esnaf hizmet süreleri çakışmışsa, bu durumda işçi olarak kaydı daha önce başladığından işçilik hizmetleri sayılır, esnaf hizmetleri sayılmaz. Yani işçilik sigortalılığının sona ermesinden önce geçen esnaf süresi varsa sayılmaz. İşçi sigortalılık hali sona erdikten sonraki süreler sayılır.

Bu durumda işçilik ve esnaflık durumundaki ilk sigortalılık başlangıcına göre statü değerlendirilmesi 1/3/2011 tarihine kadar geçerli olup, bu tarihten sonra ise işçi ve esnaflık hizmetlerinin çakışması durumunda işçilik öncelik kazanmakta ve iç içe hizmetler olması halinde esnaflık süresi iptal edilmekte ve işçilik olarak uygulanmaktadır.

Aynı durum, daha önce esnaf olarak başlamış olanlar için de uygulanır.

Bu durumlar SGK primlerinin kesintisiz devam ettiği durumlar için geçerli olmaktadır. Şayet kesintili sürelere rastlandığı tarihten sonra hangi statüde geçmişse o statüdeki hizmetler geçerli olur.

Sonuç olarak işçi, esnaf ve memurluk için SGK primleri aynı zamana rastladığında öncelikli olarak memurluk hizmeti sayılmaktadır. Bu durum değişmemektedir.

Ancak, 1/03/2011 tarihinden önce sadece işçi ve esnaflık primleri aynı zamana rastlarsa ilk sigortalılık hali hangisi ise, yani ilk çalışma esnaf ise esnaflık, işçilik ise işçilik primleri uygulanır.

1/3/2011 tarihinden sonra ise işçi ve esnaf olarak geçen süreler çakıştığında işçilikte yatırılan primler esas alınmaktadır.

Ancak işçi ve esnaflık durumundaki ilk sigortalılık başlangıcına göre statü değerlendirilmesi 1/3/2011 tarihine kadar geçerli olup, bu tarihten sonra ise işçi ve esnaflık hizmetlerinin çakışması durumunda işçilik öncelik kazanmakta ve iç içe hizmetler olması halinde esnaflık süresi iptal edilmekte ve işçilik olarak uygulanmaktadır.