Danıştay'da, 12 Eylül'de emekli edilen valiler için tarihi karar

12 Eylül döneminde Milli Güvenlik Konseyi, Emekli Sandığı Kanunu'na bir hüküm ekleyerek, Bakanlar Kurulu kararıyla valilerin re'sen emekli edilebilmesinin yolunu açtı; 33 merkez valisi resen emekli edildi. 1990 ANAP iktidarında düzenleme geri alındı.

VALİLER yargıya gitti. Ve 27 yıllık hukuk mücadelesi sonunda, dava Danıştay kararıyla farklı bir boyuta taşındı. Danıştay, 12 Eylül döneminde çıkarılan bir kanun hükmünün iptal edilmesi için Anayasa Mahkemesi'ne başvurma kararı aldı.

ANKARA- Danıştay, 12 Eylül döneminde çıkarılan bir kanun hükmünün iptal edilmesi için Anayasa Mahkemesi'ne başvurma kararı aldı. Danıştay kararı, 12 Eylül döneminde Milli Güvenlik Konseyi ve Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan kanunlar ve kararların dokunulmazlığını kaldıran Anayasa değişikliğinden 8 yıl sonra bu yönde atılan ilk somut adım oldu. 12 Eylül döneminde re'sen emekliye sevkedilen 33 validen biri olan eski Mülkiyeliler Birliği Başkanı Güngör Aydın'ın 27 yıldır süren hukuk mücadelesi, Danıştay'ın kararıyla yeni bir boyut kazandı. 12 Eylül yönetimine yargı yolu açmak için Anayasa değişikliğinin seçimden sonra gündeme gelmesi beklenirken, 2001 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile dokunulmazlığı kaldırılan 12 Eylül hukuku yargıya taşındı. Anayasa Mahkemesi, resen emekliliğe dayanak oluşturan yasa hükmünün iptaline karar verirse, 12 Eylül mağduru valiler için hak arama ve tazminat talep etme yolu açılacak.

27 yıllık hukuk mücadelesi

Tarihi davanın öyküsü ise şöyle:

12 Eylül döneminde TBMM'nin kapatılması üzerine yasama görevini de üstlenen Milli Güvenlik Konseyi, Emekli Sandığı Kanunu'na bir hüküm ekleyerek, Bakanlar Kurulu kararıyla valilerin re'sen emekli edilebilmesinin yolunu açtı. Ve 1982'de 33 merkez valisi resen emekli edildi.

Yıllarca tartışılan bu uygulamanın sonuçlarını telafi etmek için 1990'da ANAP iktidarı tarafından yapılan bir düzenleme ile re'sen emeklilik işlemi geri alındı ve 33 vali görevlerine iade edildi. Hükümet olağan dışı bir atama yöntemiyle şahsa bağlı kadro ihdas ederek, yargı kararı olup olmadığına bakılmaksızın re'sen emekli edilen valilerin tümünü yeniden merkez valisi yaptı.

33 validen biri olan eski Mülkiyeliler Birliği Başkanı Güngör Aydın, göreve döndükten sonra idari yargıya başvurdu. Aydın ?12 Eylül Milli Güvenlik Konseyi döneminde hakkımda verilmiş bulunan, hiç bir geçerli ve haklı nedene dayalı olmayan, hukukun, temel hakların, nedenini öğrenme ve kutsal savunma hakkının gereklerine uyulmaksızın uygulamaya konulan haksız, yanlış ve hukuki dayanaktan yoksun resen emeklilik kararının kaldırılması? istemiyle Danıştay'da dava açtı. Aydın re'sen emekli olarak geçirdiği 8 yıl 22 ay 3 günlük sürenin fiili hizmetine ve emekliliğine sayılmasını, bu süre zarfında emekli maaşıyla merkez valisi maaşı arasındaki maaş ve özlük hakları farkının da yasal faiziyle birlikte tazminini istedi. Ancak Aydın'ın bu davası reddedildi.

12 Eylül yönetimince hazırlanan ve halkoylamasıyla kabul edilen Anayasa'nın geçici 15. maddesinde 12 Eylül yönetimine yargı yolu kapatılırken, aynı maddenin son fıkrası ile 12 Eylül 1980 ile sivil yönetime geçilen 6 Aralık 1983 tarihleri arasında Güvenlik Konseyi döneminde çıkarılan kanunlar, kararnameler için de Anayasa'ya aykırılık iddiasının öne sürülmesi ve yargıya taşınması önlendi. Güngör Aydın'ın açtığı davanın reddedilmesinde bu hüküm etkili oldu.

DSP-MHP-ANAP hükümeti işbaşındayken 2001'de Anayasa'da yapılan değişiklikle geçici 15. maddenin son fıkrası çıkarıldı. Böylece 12 Eylül yöneticilerinin dokunulmazlığı korunurken, 12 Eylül hukukunun yargıya taşınmasının önü açıldı.

TBMM'nin 3 Ekim 2001'de kabul ettiği Anayasa değişikliği 17 Ekim 2001'de yürürlüğe girdi. Güngör Aydın 11 Aralık 2001'de Başbakanlığa ve İçişleri Bakanlığı'na başvurarak re'sen emekliye sevk karar ve işleminin iptal edilmesini istedi. Ancak talebine herhangi bir yanıt verilmedi.

Bunun üzerine Güngör Aydın 29 Aralık 2002'de konuyu yeniden Danıştay'a götürdü. Aydın, re'sen emeklilik işlemine dayanak oluşturan Emekli Sandığı Kanunu'na 12 Eylül döneminde eklenen re'sen emeklilik hükmünün iptali için Anayasa Mahkemesi'ne başvurulmasını istedi.

Danıştay 11. Dairesi 18 Mart 2005'te aldığı kararla davayı oybirliği ile reddetti.

Danıştay kararını 6 Temmuz 2005'de temyiz eden Güngör Aydın, Anayasa Mahkemesi'ne başvurulması talebini yineledi.

Bunun üzerine dosya Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'na gitti. Kurul 19 Nisan 2007'de 11. Daire'nin kararının bozdu. Başbakanlık ve İçişleri Bakanlığı bu karara itiraz etti, ancak reddetti.

Ardından 11. Daire dosyayı yeniden görüştü ve oybirliği ile ?itiraz yolu ile Anayasa Mahkemesi'ne başvurma? kararı aldı.

Danıştay'dan tarihi karar

DanIŞtay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun tarihi kararında ?Anayasa değişikliği ile hukuk devleti ilkesine uygun bir yargısal denetim yapılabilmesinin yolunun açıldığı? belirtildi. 11. Daire'nin Anayasa Mahkemesi'ne başvurma kararında ise ?İdareye sınırsız takdir yetkisi bırakılması, yasama yetkisinin devri niteliği taşımaktadır? görüşü vurgulandı ve bunun hukuk devleti ilkesine ?aykırılık? oluşturacağı belirtildi. Kararda ?Hukuk devleti ilkesinin temel öğesi yasalar da dahil olmak üzere devletin tüm organlarının faaliyet ve işlemlerinin hukuka uygun olup olmadıklarının yargı denetimine tabi tutulmasıdır. Dolayısıyla gerek idari yargının, gerekse anayasa yargısının denetimini engelleyen bir kural, kişileri hukuk güvenliğinden yoksun kılar, hukuk devleti ilkesine aykırılık oluşturur. Hak arama özgürlüğünün iptal davası yoluyla tam olarak kullanılabilmesi için, dava konusu işlemin dayanağı yasa kuralının anayasaya uygunluk denetiminin de yapılabilmesi zorunludur? denildi. Kararda resen emeklilik işleminin ?O dönemin koşullarının sonucu? yapıldığına da işaret edildi.