Memurların 2003 yılı içerisinde %12.2. oranında alacaklı olup olmadığını tespit amacıyla kurulan alt komisyonun raporu

Memurların 2003 yılı içerisinde %12.2. oranında alacaklı olup olmadığını tespit amacıyla kurulan alt komisyonun raporu

I. GİRİŞ :

4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu uyarınca 15.08.2003 tarihinde başlamış bulunan "2004 Yılı Toplu Görüşme Süreci" nin 21 Ağustos 2003 Perşembe günü yapılan ikinci toplantısında Türkiye Kamu Çalışanları Sendikaları Konfederasyonu (TÜRKİYE KAMU-SEN) ve Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK) tarafından 2003 yılına ilişkin ücret kayıplarının telafi edilmesi gerektiği yönünde ileri sürülen görüşler üzerine, Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Sayın Mehmet Ali ŞAHİN tarafından, Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Devlet Planlama Teşkilatı ve Devlet Personel Başkanlığı temsilcileri tarafından, 2003 yılında gerçekleştirilen zamlar ve bunların sonuçları hakkında hazırlanan bilgi notu, anılan Konfederasyon Başkanlarına sunulmuştur.

2003 yılına ilişkin kayıplar konusunda, Konfederasyon Başkanları ile Kamu İşveren Kurulu tarafından ifade edilen görüşlerin farklılığının ortaya çıkması üzerine, Konfederasyon Başkanlarının bu konudaki farklılığın araştırılması ve bu araştırmanın teknik bir ekip tarafından yapılmasının doğru olacağı yönündeki önerilerine Kamu İşveren Kurulunun da iştiraki neticesinde bir "Çalışma Grubu" kurulması ve anılan hususun araştırılması kararlaştırılmıştır.

Bu karar çerçevesinde oluşturulan Çalışma Grubu, Anılan Konfederasyon temsilcileri ile Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ve Devlet Personel Başkanlığı temsilcilerinden ( EK: I ) oluşmuş ve 25.08.2003 tarihinde yapılacak toplantıda sunulmak üzere bu ortak raporu hazırlamıştır.

II. ÇALIŞMADA İZLENEN METODOLOJİ :

Çalışma Grubu, ilk toplantısını 22.08.2003 Cuma günü saat 10.00 ile 16.00 arasında, ikinci toplantısını 23.08.2003 Cumartesi günü saat 16.00 ile 19.30 arasında, üçüncü toplantısını ise 25.08.2003 tarihinde saat 10.00 ile 12.00 arasında Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğünde gerçekleştirmiştir.

Çalışma Grubu, ilk çalışma gününde 2003 yılına ilişkin memur maaşlarındaki zamlar neticesinde ortaya çıkan kayıp iddiası ve bunun nasıl tespit edilebileceği konusundaki görüşleri bir kez daha topluca ele almış, konunun objektif olarak ortaya konulabilmesi için öncelikle metodoloji üzerinde tartışılmış, farklı varsayımlar tek tek incelenmiş ve toplantı gündemi üzerinde uzlaşılmıştır. Bu çerçevede, Maliye Bakanlığı tarafından saymanlıklardan elde edilen veriler ışığında hesaplanan ve bütçenin hazırlanmasında, Kalkınma Planları ile Yıllık Programlarda kullanılmakta olan ve ayrıca başta TBMM olmak üzere kamuoyuna açıklanan maaş tutarlarının hesaplaması konusunda çalışma grubuna bilgi sunulmuştur. Çalışma grubu, ikinci toplantı için farklı varsayımlara dayalı daha detaylı bilgi talebinde bulunmuş ve maaş hesaplama yöntemleri konusunda oldukça ilerleme sağlanmıştır.

Anılan bilgi notunda yer alan maaş açıklamalarının konfederasyon temsilcilerince yeterli bulunmaması neticesinde ve Çalışma Grubunun isteği doğrultusunda farklı varsayımlara dayalı olarak hazırlanan daha detaylı bilgiler, ikinci çalışma gününde irdelenmiş, karşılıklı görüş alış verişinde bulunulmuş, tereddütler mümkün mertebe giderilmiş ve farklı varsayımlara dayanan tablolar hazırlanmış ve sunulmuş, 2003 yılına ilişkin farklı varsayımlara göre ortaya çıkan kayıp ve kazançları gösteren ve rapora eklenmiş bulunan tabloların doğruluğu üzerinde mutabık kalınmıştır. ( EK : II, III, IV )

Çalışma Grubunun üçüncü toplantısında taslak rapora son hali verilmiştir.

Çalışma Grubu, çalışmalarını karşılıklı anlayış ve güven çerçevesinde, yapıcı bir tutum içerisinde ele alarak sonuçlandırmıştır.

III. KONU HAKKINDAKİ GÖRÜŞLER:

Çalışma Grubu, çalışmaları neticesinde ele alınan hususların bazılarında mutabakat sağlarken, bazılarında mutabakata varamamış, mutabakata varılamayan hususlara ilişkin farklı görüşlerin ortak raporda ayrı ayrı yer almasını ve bu şekliyle değerlendirmeye sunulmasını kararlaştırmıştır.

A. MUTABAKATA VARILAN HUSUSLAR:

Öncelikle kullanılan kavramlar üzerinde mutabakata varılmış ve kavramlar hususunda aşağıdaki tespitler yapılmıştır.

1. KAYIP VE KAZANÇ KAVRAMLARI :

"Kayıp" kavramı genel olarak, belirli bir "hedef oran yani amaç" ile onun altında gerçekleşen "mevcut oran yani sonuç" arasındaki, objektif olarak ölçülebilen negatif fark olarak değerlendirilmiştir.

"Kazanç" kavramı ise belirli bir "hedef oran yani amaç" ile onun üstünde gerçekleşen "mevcut oran yani sonuç" arasındaki, objektif olarak ölçülebilen pozitif fark olarak değerlendirilmiştir.

2. KIYASLAMAYA ESAS ALINACAK OBJEKTİF KRİTERLER :

Kıyaslamalara esas alınacak "enflayon oranı" olarak, Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından saptanan ve kamuoyuna duyurulan "1994=100 Temel Yıllı Kentsel Yerler Tüketici Fiyatları Genel Endeksi (TÜFE)" kabul edilmiştir.

Diğer taraftan maaş artışı oranı ile enflasyon oranı arasındaki kıyaslamaların "kümülatif" ve "ortalama" bazlarda ayrı ayrı değerlendirilmesi esası benimsenmiştir.

Kıyaslamalarda esas alınacak zaman dilimi olarak (01.01.2003 - 31.12.2003) yani 2003 takvim yılı esas alınmıştır.

Maaş artış oranlarının tespitinde ise; "en alt, ortalama ve en üst" maaş olmak üzere üç maaş dikkate alınmış ve artış oranları da buna göre üç türde ayrı ayrı tespit edilmiştir.

- En düşük maaş için; yardımcı hizmetler sınıfında çalışan ve 15 inci derecenin birinci kademesinde bulunan ilkokul mezunu bir hizmetli maaşı,
- En yüksek maaş için, genel idare hizmetleri sınıfında çalışan ve 1 inci derecenin dördüncü kademesinde bulunan genel müdür maaşı,
- Ortalama memur maaşı için; Maliye Bakanlığı tarafından her yıl konsolide bütçeli kurumlarda çalışan tüm hizmet sınıflarındaki (sendikalı ve sendikasız) kamu görevlilerini kapsayacak şekilde standart olarak hesaplanan ve Devlet Planlama Teşkilatı tarafından Kalkınma Planları ile Yıllık Programlarda kullanılan ve Kamuoyuna duyurulan maaşın,

esas alınması hususunda mutabık olunmuştur.

3. KIYASLAMALARDA KULLANILAN HEDEF ORANLAR VE AMAÇLAR:

Kıyaslamalarda 2003 yılı yıllık;

- Kümülatif TÜFE oranı (hedefi) % 20
- Ortalama TÜFE oranı (hedefi) % 25,4
- Uzlaştırma Kurulu Kararında önerilen kümülatif artış oranı % 26,5

olarak esas alınmıştır.

B. MUTABAKATA VARILAMAYAN HUSUSLAR :

Yapılan görüşmeler neticesinde temelde aşağıdaki üç hususta farklılık olduğu görülmüş ve bu konularda ortak bir noktaya gelinememiştir.

1. 2002 YILI EKİM AYINDA SEYYANEN YAPILAN ZAMMIN 25 MİLYON LİRA TUTARINDAKİ KISMININ HANGİ YILA AİT OLDUĞU KONUSU :

Bilindiği üzere 3.10.2002 tarih ve 2002/4808 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 1.10.2002 tarihinden geçerli olmak üzere memurlara seyyanen zam yapılmıştır.

Bu zam için anılan Bakanlar Kurulu Kararı ile; taban aylığı göstergesine uygulanan katsayı 213.300'den 313.300'e yükseltilmiş, ancak yükseltilen bu katsayının 1.10.2002 - 31.12.2002 tarihleri arasındaki dönemde yapılacak ödemelerde 288.300 olarak uygulanacağı kararlaştırılmıştır. Böylece aynı kararnamede ilk defa iki ayrı katsayıdan bahsedilmiştir.

Taban aylık göstergesi 1.000 olduğundan, taban aylık katsayının 213.300'den 313.300'e çıkarılarak artırılması (1.000 gösterge x 100.000 katsayı artışı =) brüt 100 milyon lira zamma tekabül etmektedir.

1.10.2002 - 31.12.2002 tarihleri arasındaki dönemde yapılacak ödemelerde taban aylık katsayısının 288.300 olarak uygulanması da aynı Kararnamede hükme bağlandığından anılan zam ( 1.000 gösterge x 75.000 katsayı artışı = ) brüt 75 milyon lira olarak uygulanmıştır.

Aynı Kararnamede, (1.10.2002 - 31.12.2002) tarihleri arasındaki dönemde uygulanmayan 25.000 taban aylık katsayısına isabet eden tutarların defaten 2003 yılı Ocak ayının 15'inde ödenmesi kararlaştırılmıştır.

Sonuç itibariyle 2002 yılı Ekim zammının 75 milyon lira mı, yoksa 100 milyon lira mı ? olduğu konusu, 2002 ve 2003 yılında yapılan zam oranlarının tespiti açısından önem arz etmektedir.

Bu konudaki iki farklı görüş aşağıdaki gibidir;

a. Konfederasyon Temsilcilerinin Görüşü :

- Konfederasyon temsilcileri Uzlaştırma Kurulu Kararı ile bağlantı kurarak, Uzlaştırma Kurulu Kararı doğrultusunda 57. Hükümetin Ekim ayından itibaren brüt seyyanen 100 milyon lira artış yaptığını, bunun kamu çalışanları için kazanılmış bir hak olduğunu,
- Ekim, Kasım ve Aralık aylarında 100 milyon lira yerine 75 milyon lira olarak uygulanmasının bu hususu değiştirmediğini,
- 2002 yılı ile ilgili olarak yapılacak maaş hesaplamalarında Ekim ayına ilişkin zammın 100 milyon lira olarak esas alınması gerektiğini,
- Yani kalan 25 milyon liralık kısmın Hükümet tarafından açıklandığı gibi 2003 yılı başındaki zam oranının içine dahil edilemeyeceğini, bunun 2002 yılına ait bir zam olduğunu,
ifade etmişlerdir.

b. Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ve Devlet Personel Başkanlığı temsilcilerinin görüşü:

- Fiili uygulama neticesinde söz konusu zammın 2002 yılı Ekim, Kasım ve Aralık aylarında bütçe giderlerine brüt 75 milyon lira olarak yansıdığı,
- Bu zammın memurun cebine fiilen 2003 yılının Ocak ayında girdiği,
- Söz konusu 25 milyon liralık zammın vergisinin ve emekli sandığı kesintilerinin de 2003 yılı Ocak ayından itibaren yapıldığı dikkate alındığında zammın Ocak ayına ait olduğunun ortaya çıktığı,
- Bu amaçla da 26.12.2003 tarihli ve 4776 sayılı 2003 Mali Yılı Geçici Bütçe Kanununun 5 inci maddesinin (a) bendinin sonuna hüküm konulduğu ve ödemenin 2003 yılı ödenekleri kullanılarak yapıldığı,
- Dolayısıyla 25 milyon lira tutarındaki zammın 2002 yılı Ekim ayına değil 2003 yılı Ocak ayına ait bir zam olduğu ve bu nedenle de 2002 ve 2003 yılına ilişkin maaş hesaplamalarının bu doğrultuda yapılmasının doğru olacağı,
belirtilmiştir.

2. 2003 YILININ İLK VE İKİNCİ YARISINDA ARTIRILAN AİLE YARDIMI GÖSTERGELERİNİN MAAŞ ZAMMINA İLAVE EDİLİP EDİLMEYECEĞİ KONUSU :

Bilindiği üzere, 4.1.2003 tarihli ve 2003/5139 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 1.1.2003 tarihinden itibaren aile yardımına ilişkin unsurlardan 700 olan eş yardımı göstergesi 1000'e, 50 olan çocuk yardımı göstergesi ise 100'e yükseltilmiştir.

Bu düzenleme ile evli ve iki çocuklu memurun maaşında ((300 + 50 + 50) x 34.300 =) 13.7 milyon lira tutarında artış sağlanmıştır.

Diğer taraftan 14.07.2003 tarihli ve 2003/5884 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 1.7.2003 tarihinden itibaren aile yardımına ilişkin unsurlardan 1.000'e çıkarılmış bulunan eş yardımı göstergesi 1.250'ye, 100'e çıkarılmış bulunan çocuk yardımı göstergesi ise 250'ye yükseltilmiştir.

Bu düzenleme ile evli ve iki çocuklu memurun maaşında ((250 + 150 + 150) x 34.300=) 18.8 milyon lira artış sağlanmıştır.

Evli ve iki çocuk üzerinden aile yardımı almakta olan bir memura halihazırda (( 1.250 + 250 + 250) x 34.300 = ) 60.0 milyon lira ödenmektedir.

Dolayısıyla 27.5 milyon lira olan yardım, 2003 yılında çıkarılan kararnamelerle 32.5 milyon lira yükseltilerek 60.0 milyon liraya ulaşmıştır.

Konsolide Bütçe kapsamında bulunan 1.700.000 Devlet memurundan yaklaşık 692.000 kişiye eş yardımı, 1.594.000 çocuk üzerinden ise çocuk yardımı yapılmaktadır.

Sonuç itibariyle 2003 yılı içinde gerçekleştirilen aile yardımı artışlarının zammın bir parçası olarak kabul edilip edilmemesi konusu, 2003 yılında yapılan zam oranının tespiti açısından önem arz etmektedir.

Bu konudaki iki farklı görüş aşağıdaki gibidir;

a. Konfederasyon Temsilcilerinin Görüşü :

- Konfederasyon temsilcileri söz konusu ödemelerin sosyal yardım kapsamında bulunduğunu ve mali hak olarak değerlendirilemeyeceğini,
- Bütün kamu çalışanlarının söz konusu yardımlardan faydalanamadığından hareketle maaş hesaplamalarında ve bu hesaplara dayanılarak bulunan maaş artışlarında aile yardımının dikkate alınmaması gerektiğini,
- 2003 yılına kadar, kamuya beyan edilen maaş artışlarına ilişkin açıklamaların "aile yardımı hariç" olarak yapıldığı ve bundan sonra da eski yıllarda olduğu gibi aynı şekilde yapılması gerektiğini,
- Aile yardımından yararlandığı belirtilen 692.000 rakamının TÜRKİYE KAMU-SEN tarafından yapılan anket çalışmalarına göre daha az (sendikalı olabileceklerin %25 i nispetinde ) olduğunu,
ileri sürmüşlerdir.

b. Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ve Devlet Personel Başkanlığı temsilcilerinin görüşü:

- Bu ödemeyi tüm memurların almadığı kabul edilmekle birlikte, maaş artışlarına ilişkin basın açıklamalarından da görüleceği üzere "evli ve iki çocuklu" şartı dahilinde bu ödemenin yapıldığının özellikle açıklandığı,
- Bu ödeme dahil maaş zammı oranının bir realite olduğu ve bunun bilinmesinde, izlenmesinde ve kıyaslamalara esas alınmasında bir mahsur bulunmadığı,
- Aile yardımındaki artışında maaş artışının bir unsuru olduğu ve bunun görmezden gelinemeyeceği,
- Sosyal ödemeleri artırmaya yönelik olarak yıllardır ilk defa 2003 yılında önemli iyileştirmeler sağlandığı ve bunun getirmiş olduğu önemli yüklerin yok sayılmaması gerektiği,
- Aile yardımına ilişkin olarak yukarıda ifade edilen sayıların Saymanlıklardan her yıl alınan bilgilere dayandığı,
ifade edilmiştir.

3. 2003 YILININ MAAŞ ARTIŞINDA UZLAŞTIRMA KURULU KARARINDA YER ALAN (%15+%10) ORANLARININ BİR HEDEF OLARAK KABUL EDİLİP EDİLMEYECEĞİ KONUSU :

Bilindiği üzere 7.9.2003 tarihli ve 2002/1 sayılı Uzlaştırma Kurulu Kararının (B) kısmının "a) Katsayıya Bağlı Olan Ödemeler" bölümünde;

"Kamu görevlilerinin aylıklarının tespitinde kullanılan taban aylığı, maaş katsayısı, yan ödeme katsayısına bağlı olarak hesaplanan aylık ve ödemelerde Haziran 2002 tarihinde yapılan bütçe çağrısında belirtilen % 20'lik enflasyon hedefi ve personel giderleri için öngörülen %25'lik artış ve refah payının dikkate alınması, enflasyon hedefinde çalışanlar aleyhine sapma gerçekleştiği takdirde ilk 6 ay için dönem sonunda, ikinci 6 ay için her ayın sonunda enflasyon farkının maaşlara yansıtılmasının uygun olacağı sonucuna varılmıştır.

Enflasyon hedeflerinden sapma olmadığı takdirde ilk 6 ay için %15, ikinci 6 ay için %10'luk artışın enflasyon hedefi ve refah payını karşılayacağı düşünülmektedir. Yüzdeye bağlı artışlar yan ödeme, özel hizmet tazminatı, ek gösterge, makam tazminatı, taban aylığı, kıdem aylığı, maaş tutarı gibi kalemleri kapsamaktadır."

ifadesi bulunmaktadır.

Buradaki oranlar dikkate alındığında 2003 yılı için kümülatif bazda ilk yarı %15 ve ikinci yarı %10 olmak üzere yıllık %26,5 tutarında bir maaş zammı oranına ulaşılması hedefi öngörülmektedir.

2003 yılı için böyle bir hedefin kabul edilip edilmeyeceği hususu, 2003 yılındaki kayıp ve kazancın tespiti açısından son derece önem taşımaktadır.

Bu konudaki iki farklı görüş aşağıdaki gibidir;

a. Konfederasyon Temsilcilerinin Görüşü :

- Konfederasyon temsilcileri Uzlaştırma Kurulu Kararında belirtilen oranların bir alt sınır oluşturduğunu ve bu oranların kıyaslamaya esas alınması gerektiğini,
- Uzlaştırma Kurulunun bağımsız ve tarafsız bir yaklaşım ortaya koyduğunu, bu nedenle de anılan oranların esas alınmasının hukuken de zorunlu olduğunu,

ifade etmişlerdir.

b. Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ve Devlet Personel Başkanlığı temsilcilerinin görüşü:

- 4688 sayılı Kanunun 35 inci maddesinde Uzlaştırma Kurulunun düzenlendiği, buna göre Uzlaştırma Kurulu Kararına tarafların katılması durumunda kararın mutabakat metni olarak Bakanlar Kuruluna sunulabileceğini,
- Ayrıca Uzlaştırma Kurulunun söz konusu kararının % 5 lik bir refah payını da içerdiğini,

belirtmişlerdir

IV. SONUÇ :

Yukarıda belirtilen açıklamalar çerçevesinde tarafların tümünün görüşlerini içeren değişik varsayımlara göre hazırlanmış maaş artışları kıyas tablosuna göre;

1. Ortalama Bazlı Kıyaslamalarda;

- Aile yardımı dahil ortalama memur maaş artışının %26,9 olarak gerçekleştiği ve %25.4 ortalama enflasyon hedefi karşısında % 1.2 oranında daha fazla artış sağlandığı,

- Aile yardımı hariç ortalama memur maaş artışının %24.2 olarak gerçekleştiği ve %25.4 ortalama enflasyon hedefi karşısında % -1 oranında kayıp olduğu,

2. Kümülatif Bazlı Kıyaslamalarda;

- Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ve Devlet Personel Başkanlığı temsilcilerine göre;

a. En düşük maaş artışı (aile yardımı dahil) %30,8 oranında gerçekleştiğinden %20 kümülatif enflasyon hedefi karşısında bir kaybın olmadığı, aksine %9 oranında daha fazla artış olduğu,
b. Ortalama memur maaş artışında ise (aile yardımı dahil) bu oranın %18,6 olarak gerçekleştiği ve %20 kümülatif enflasyon hedefi karşısında % -1.2 oranında bir kaybın olduğu,
c. En yüksek memur maaş artışının (aile yardımı dahil) %9,2 oranında gerçekleştiği ve %20 kümülatif enflasyon hedefi karşısında % -9.9 oranında bir kaybın olduğu,

- Konfederasyon Temsilcilerinin görüşüne göre;

a. En düşük maaş artışı (aile yardımı hariç) %17,3 oranında gerçekleştiğinden Uzlaştırma Kurulu Kararında belirtilen %26,5'luk artış hedefi karşısında % -7.8 oranında bir kaybın olduğu,
b. Ortalama memur maaş artışında ise (aile yardımı hariç) bu oranın %12.7 olarak gerçekleştiği ve Uzlaştırma Kurulu Kararında belirtilen %26,5'luk artış hedefi karşısında % -12.2 oranında bir kaybın olduğu,
c. Ayrıca aile yardımı hariç ortalama memur maaş artışında, % 5'lik refah payı dikkate alındığında, söz konusu kayıpların daha da yüksek olduğu,

sonucuna varılmıştır.