Bankaların mevduat için gizli silahı swap

Kadife Şahin

Seçim yaklaştıkça bankaların faiz oranlarında artışlar görülüyor. Fonlama sıkıntısı çekmemek için mevduat toplama yarışına giren bankalar, büyük mevduat sahibi müşterileri ellerinde tutmak için hem vadeli hem de değişik türlerde mevduat hesaplarına daha yüksek faiz veriyorlar. Bankalar swap işlemlere yüzde 14 faiz veriyor.

Bankaların mevduat yarışında dış finasman kaynaklarındaki maliyet artışı da etkili oluyor.

Bankacılığın çok çeşitleri olan türev işlemlerinden biri olan swap, bugünlerde bankalar tarafından mevduat müşterileri için kullanılıyor. Daha çok ticari ve kurumsal müşterilerin kullandığı swap işlemi, mevduat sahibinin getirdiği Türk Lirası (TL) tutarın bir kısmının döviz bir kısmının TL'den vadeye bağlama işlemi olarak uygulanıyor. Vade sonunda banka müşteriye döviz ne olursa olsun bağladığı tutar üzerinden yüksek faiz veriyor.

Özel ve bazı kamu bankaları ocak ayı sonunda bir ay vadeli TL mevduata yüzde 9.50 civarında faiz ödüyorlardı.

Şimdi ise bir ay vadeli swap hesabına 14 faiz veriyorlar. Vadeli mevduata verilen faiz ise yüzde 10'nun üstünde. Bir ay vadeli mevduata sektörde verilen faiz yüzde 10.25'den yüzde 12.40'a kadar değişiyor.

Fonlama kaynağı mevduat

Türkiye'de mevduat faizleri 17 Aralık operasyonu, Amerikan Merkez Bankası FED'in aksiyonları ve Merkez Bankası'nın (MB) doları ve enflasyonu kontrol altına almak için politika faizlerini yükseltmesinden sonra çift haneyi gördü.

Sendikasyon ve diğer yollarla dışarıdan borçlanma maliyetleri yükselen bankalar, fonlama için mevduatı öncelikli kaynak olarak gördüler.

Artan politika faizlerinin kredi maliyetlerine yansıması ve bireysel ve ticari kredi taleplerinde durgunluk yaşanması da bankaları mevduat müşterisine yöneltiyor. Kredi müşterisinin bankalara uğramaması, banka personellerinin mevduat müşterisi peşinde koşmasına yol açıyor.

Merkez Bankası'nın faiz artırmasından sonra 15 günlük sürede ciddi hareketlenme gösteren mevduat faizleri şubat ayı içinde yüzde 11'in üstüne çıktı. 17 Aralık öncesinde vadeli mevduat faizi yüzde 8'di.

Döviz körükledi

Bankalar mevduat için swap gibi farklı işlemlere başvururken, işin öncülüğünü bir kamu bankası ve bir kaç özel banka yapıyor.

Swap işlemi piyasada aslında döviz kurlarının tırmandığı dönemde ortaya çıktı. Bankalar bireysel müşteriden gelen döviz hesabı taleplerini dikkate alarak bu işe yöneldiler. Şimdi ise 100 bin TL'nin üstünde parası olan kişilere yüksek faizli swap önerisinde bulunuyorlar.

Swap yapan bir müşteri TL olarak yatırdığı parasının bir kısmını vadeli de tutup bir kısmını dövizde tutarak hem faiz hem de kurdan gelir elde ediyor.

SWAP NEDİR?

Swap kelime anlamı olarak "değiş tokuş etmek, takas etmek, değiştirmek" anlamlarına geliyor. İki tarafın belirli bir zaman dilimi içinde bir varlık ya da yükümlülüğe bağlı olan farklı faiz ödemelerini veya döviz cinsini karşılıklı olarak değiştirdikleri bir takas sözleşmesi. Swap işlemlerinde amaç, faiz oranları ile döviz kurlarındaki değişmeler sonucunda ortaya çıkan riski en aza indirmek.

Swapın faiz türleri, sabit faiz - değişken faiz, vadeden önce son verme hakkı veren, vadeli (Forward), faiz oranının sonradan belirlenmesi hakkını veren türleri var. Para (döviz) swapları ise sabit faiz - değişken faizli olabiliyor.